cemal süreya

"türkçe’den bir kıl kopar; içinde güneşler, dünyalar, ırmaklar vardır".

(bkz: bu bizimki )

"bakarsın dün en güvendiğin kişi
karşı tarafın şahidi olmuş
işte acıdır bu da
ölümden de korkusundan da"

saat on ikiden sonra,
bütün içkiler,
şaraptır.

1931’de erzincan’da doğdu. 9 ocak 1990’da istanbul’da yaşamını yitirdi. asıl ismi cemalettin seber. ankara üniversitesi siyasal bilgiler fakültesi maliye ve iktisat bölümü’nü bitirdi. maliye bakanlığı’nda müfettiş yardımcılığı ve müfettişlik görevleri yaptı. 1982’de müşavir maliye müfettişliğinden emekli oldu.

ağustos 1960’ta başladığı ve yalnızca dört sayı çıkarabildiği papirüs dergisini, haziran 1966-mayıs 1970 arası 47, 1980-81 arası iki sayı daha çıkardı. 1978’de kültür bakanlığı’nda kültür yayınları danışma kurulu üyesi olarak da görev yaptı.

emekliliğinden sonra, yayınevlerinde danışman ve ansiklopedilerde redaktör olarak çalıştı. birçok dergide yazıları ve şiirleri yayınlandı. oluşum, türkiye yazıları, maliye yazıları dergileri ile saçak dergisinin kültür-sanat bölümünü bir süre yönetti. politika, aydınlık ve yeni ulus gazeteleri ile yazko somut ve 2000’e doğru dergilerinde köşe yazıları yazdı.

ikinci yeni hareketinin önde gelen şair ve kuramcılarından sayılır. şiire lise yıllarında aruz denemeleriyle başladı. ilk şiiri "şarkısı-beyaz" ocak 1953’te mülkiye dergisinde yayınlandı. 1950’lerin başlarında gelişen ikinci yeni hareketine katılmakla birlikte, şiirde anlamsızlığı savunan görüşleri benimsemedi.

karşı çıktığı geleneğin diri değerlerinden yararlandı. şiirde erotizmi canlandırırken, toplumsal değerlere uzak düşmedi. şiirin "anayasaya aykırı" olduğunu, doğanın ahlakı kovduğu yerde ve yasadışı olduğunu savundu. bu görüş onu şiirde öyküden kaçınmaya, çarpıcı, yoğun imge adacıklarından oluşan bir söz sanatına yöneltti. düzyazılarında sürekli yeni sorular sordu. denemelerinde de başka sanatçılar, özellikle şairler üzerinde durmayı yeğledi. ölümünden sonra adına bir şiir ödülü konuldu.

eserleri

şiir
üvercinka (1958)
göçebe (1965)
beni öp sonra doğur beni (1973)
sevda sözleri (uçurumda açan ile birlikte toplu şiirleri: 1984)
sıcak nal ve güz bitiği (1988)
sevda sözleri (bütün şiirleri: 1990, ö.s. 1995)

düzyazi
şapkam dolu çiçekle (1976)
günübirlik (1982)
onüç günün mektupları (1990, ö.s. 1998)
99 yüz (1991)
999. gün / üstü kalsın (1991)
folklor şiire düşman (1992)
uzat saçlarını frigya (günübirlik’in yeni basımı: 1992)
aydınlık yazıları / paçal (1992)
oluşum’da cemal süreya (1992)
papirüs’ten başyazılar (1992)
günler (999. gün’ün genişletilmiş basımı 1996)
güvercin curnatası (cemal süreya ile konuşmalar 1997)
toplu yazılar 1 (şapkam dolu çiçekle ve şiir üzerine yazılar 2000)

antoloji
mülkiyeli şairler
100 aşk şiiri

ödülleri
1959 yeditepe şiir armağanı
1966 türk dil kurumu şiir ödülü
1988 behçet necatigil şiir ödülü

(bkz: kırmızı bir kuştur soluğum)

"biliyorsun ben hangi şehirdeysem yanlızlığın başkenti orası" sözünün sahibi güzel düşünen insan.

(bkz: hüznün kuşları)

daha nen olayım isterdin,onursuzunum senin...

gelmis gecmis en iyi sairlerimizden biri oldugunu anlamak icin sadece bir kere ask siirini okumak yeterli olacaktir. sanmiyorum ki bu siiri okurken tuyleri urpermeyen olsun.

ben böyle elmaları çok gördüm ohooo

ben nerede bir cift goz gordumse
tuttum onu guzelce sana tamamladim
sen binlerce yasiyasin diye yaptim bunu
bir bunun icin yaptim

"cemal sureya"

türk şiirnin en tutkulu şairi. tutkulu ve jest dolu.

(bkz: elma)

sigaraya otuz üç yaşında başlamış ve tiryaki olmuş şairdir.sadece şairdir. üretim komasına girip de kırık dökük şiirler üretmemiştir. bir tanedir.

cemal süreya, 1931 doğumlu, türk şair. asıl adı cemalettin seber olan süreya, ikinci yeniler’in ileri gelen kuramcılarındandır.


1931 yılında, o zamanlar tunceli’ye bağlı olan ve daha sonradan erzincan’a geçen, pülümür ilçesinde dünyaya gelen ve dersim isyanı nedeniyle, göç etmek zorunda bırakılan ailesiyle sürgüne gönderildi.
1947 senesinde bilecik ortaokulu’ndan, 1950’de de haydarpaşa lisesi’nden mezun olan süreya, 1954’te ankara üniversitesi siyasal bilgiler fakültesi’nin maliye ve iktisat bölümü’nü bitirmesinin ardından maliye bakanlığı’nda müfettişlik yapmaya başladı. temmuz 1965’te görevinden ayrılarak 1961’de kuruculuğunu yaptığı papirüs dergisini yeniden çıkarmaya başlayan süreya o sırada hayatını, yaptığı fransızca çevirileri sayesinde idame ettiriyodu.

1971 senesinde tekrar maliye bakalığı’ndaki işine dönen süreya 1978 yılında kültür bakanlığı’nda kültür yayın kurulu danışma üyesi oldu. 1982 senesinin şubat ayında müşavir maliye müfettişliğinden emekli olmasının ardından yayınevlerinde danışmanlık, ansiklopedilerde redaktörlük ve çevirmenlik de yapan süreya, papirüs’ü üç kez çeşitli aralıklarla çıkardı. pazar postası, yeditepe, oluşum, türkiye yazıları, politika, yeni ulus, aydınlık, saçak, 15 günlük yazko somut ve haftalık 2000’e doğru dergilerinde de köşe yazıları yazdı.

1983 yılında, orta doğu iktisat bankası yönetim kurulu üyeliği görevini üstlenen süreya emekliliğinden sonra bir dönem, oluşum, türkiye yazıları, saçak ve maliye yazıları gibi dergilerin kültür-sanat bölümlerinde yöneticilik de yaptı.

ilk şiiri olan “şarkısı-beyaz” ocak 1953’te, mülkiye dergisinde yayınlanan süreya, şiire lisedeyken aruz denemeleriyle başlamasının ardından üniversite yıllarında serbest vezinle yazmaya yöneldi.

şiirlerindeki şekil, muhteva ve anlatım özellikleri ile kısa sürede okuyucuların dikkatini çeken süreya, 1950’lerin başında oluşan ikinci yeni şiir akımına katıldı. zamanla ikinci yeni hareketinin önde gelen şairlerinden biri pozisyonuna gelen süreya, şiirde anlamsızlığı savunan görüşleri benimsemedi; geleneğe karşı olmasına rağmen geleneğin yeniliklerini kullanmayı seçti. doğu ve batı şiirinin birbirini tamaladığı değil, birbirine karşı geldiği noktada yer almayı seçen süreya, şiirinde cinselliği işlerken toplumsal ve etik değerlere de sırt çevirmemeye çalıştı.

yazılarında sorunları çözümlemeye çalışmak yerine yeni sorular sorma üslubunu benimseyen süreya, denemelerinde de kendi görüşlerini belirtmektense diğer şairlerin düşencelerini incelerdi. siyasal konulara da değinen süreya’nın, hürriyet gösteri ve milliyet sanat’ta yayımlanan günlüğü, otobiyografi, anı ve deneme türlerinin bir sentezidir.

üvencinka eseriyle, arif damar ile birlikte 1958 yılının yeditepe şiir ödülü’nün sahibi olmaya hak kazanan süreya’nın göçebe adlı eseri ise 1966 türk dil kurumu edebiyat ödülü’ne layık görüldü.

toplu şiirleri 1984 yılında sevda sözleri adı altında basılan süreya, 9 ocak 1990 tarihinde istanbul kanatlarımın altında’da hayatını kaybetti. hayatı boyunca 4 kere evlenen ve 29 farklı evde oturan süreya’nın bu yaşam tarzı şiir ve yazılarına da yansıdı. 4 kasım 1989 imza tarihli miras yazısında, eşine bıraktığı iki halı, kütüphane, çiçeklerin tümü, büyük ayna, bütün kitaplarının telif hakkının yarısı, kendisini ve bütün notlarını eşine bıraktığını belirten cemal süreya adına, ölümünden sonra bir şiir ödülü verilmeye başlandı.

süreya’nın hayatı ölümünden sonra feyza perinçek ve nursel duruel tarafından, 1995 senesinde, cemal süreya / şairin hayatı şiire dahil ve 1997’de de cemal süreya arşivi adıyla iki kitap olarak yayımlandı.


eserleri

düzyazı

şapkam dolu çiçekle (1976) günübirlik (1982) onüç günün mektupları (1990, ö.s.; yky 1998) 99 yüz (1991; yky 2004) 999. gün / üstü kalsın (1991) folklor şiire düşman (1992) uzat saçlarını frigya (günübirlik’in yeni basımı: 1992) aydınlık yazıları / paçal (1992) oluşum’da cemal süreya (1992) papirüs’ten başyazılar (1992) günler (999. gün’ün genişletilmiş basımı: yky 1996) güvercin curnatası (cemal süreya ile konuşmalar: haz. nursel duruel, yky 1997; genişletilmiş basım: yky, 2002) toplu yazılar i: şapkam dolu çiçekle ve şiir üzerine yazılar (yky 2000)

şiir

üvercinka (1958; yeditepe şiir armağanı) göçebe (1965; 1966 tdk şiir ödülü) beni öp sonra doğur beni (1973) sevda sözleri (uçurumda açan ile birlikte toplu şiirleri: 1984) sıcak nal ve güz bitigi (1988; behçet necatigil şiir ödülü) sevda sözleri (bütün şiirleri: 1990, ö.s; yky 1995)

biliyorum sana giden yollar kapalı
üstelik sen de hiç bir zaman sevmedin beni

ne kadar yakından ve arada uçurum;
insanlar, evler, aramızda duvarlar gibi

uyandım uyandım, hep seni düşündüm
yalnız seni, yalnız senin gözlerini

sen bayan nihayet, sen ölümüm kalımım
ben artık adam olmam bu derde düşeli

şimdilerde bir köpek gibi koşuyorum ordan oraya
yoksa gururlu bir kişiyim aslında, inan ki

anımsamıyorum yarı dolu bir bardaktan su içtiğimi
ve içim götürmez kenarından kesilmiş ekmeği

kaç kez sana uzaktan baktım 5.45 vapurunda;
hangi şarkıyı duysam, bizimçin söylenmiş sanki

tek yanlı aşk kişiyi nasıl aptallaştırıyor
nasıl unutmuşum senin bir başkasını sevdiğini

çocukça ve seni üzen girişimlerim oldu;
bağışla bir daha tekrarlanmaz hiçbiri

rastlaşmamak için elimden geleni yaparım
bu böyle pek de kolay değil gerçi...

alışırım seni yalnız düşlerde okşamaya;
bunun verdiği mutluluk da az değil ki

çıkar giderim bu kentten daha olmazsa,
sensizliğin bir adı olur, bir anlamı olur belki

inan belli etmem, seni hiç rahatsız etmem,
son isteğimi de söyleyebilirim şimdi:

bir geceyarısı yazıyorum bu mektubu
yalvarırım onu okuma çarşamba günleri

istanbul-bostanci daki hatay meyhanesinin mudavimleri arasindaymıs zamanında, hatta adindaki y harflerinden birini burada girilen bir iddia sonucu kaybettigini duymustum. o zaman, sana yanlızca sana.

apollinaire

anımsar mısın raul
anımsar mısın raphael
anımsar mısın federico


cemal süreya

nasıl anımsamassın özdemiroğlunu
nasıl anımsamassın yavuz selimi
nasıl anımsamassın abdümecid’i

rabelais

romül tuzcu
numa çivici
targuin cimri
piso otlakçı
sylla kayıkçı
cyre inek çobanı
themistocles camcı
epaminondas aynacı
brutus ve cassius kadatrocu
demosthene bağcı
ciceron körükçü fabie tesbihçi
artaxerces ipçi
ilyada orakçı
darius lağımcı

cemal süreya

nurullah ataç çeliştirmen
tahir alangu suruşturman
cevdet kudret deriştirmen
suat kemal çekiştirmen
mehmet kaplan uyuşturman
sabahattin eyuboğlu yetiştirmen
orhan burian barıştırman
vedat günyol biliştirmen
adnan benk veriştirmen
fahir onger geçiştirmen
mehmet fuat alıştırman

(bkz: sevgilim ben şimdi)