cemal süreya

cemal süreya, 1931 doğumlu, türk şair. asıl adı cemalettin seber olan süreya, ikinci yeniler’in ileri gelen kuramcılarındandır.


1931 yılında, o zamanlar tunceli’ye bağlı olan ve daha sonradan erzincan’a geçen, pülümür ilçesinde dünyaya gelen ve dersim isyanı nedeniyle, göç etmek zorunda bırakılan ailesiyle sürgüne gönderildi.
1947 senesinde bilecik ortaokulu’ndan, 1950’de de haydarpaşa lisesi’nden mezun olan süreya, 1954’te ankara üniversitesi siyasal bilgiler fakültesi’nin maliye ve iktisat bölümü’nü bitirmesinin ardından maliye bakanlığı’nda müfettişlik yapmaya başladı. temmuz 1965’te görevinden ayrılarak 1961’de kuruculuğunu yaptığı papirüs dergisini yeniden çıkarmaya başlayan süreya o sırada hayatını, yaptığı fransızca çevirileri sayesinde idame ettiriyodu.

1971 senesinde tekrar maliye bakalığı’ndaki işine dönen süreya 1978 yılında kültür bakanlığı’nda kültür yayın kurulu danışma üyesi oldu. 1982 senesinin şubat ayında müşavir maliye müfettişliğinden emekli olmasının ardından yayınevlerinde danışmanlık, ansiklopedilerde redaktörlük ve çevirmenlik de yapan süreya, papirüs’ü üç kez çeşitli aralıklarla çıkardı. pazar postası, yeditepe, oluşum, türkiye yazıları, politika, yeni ulus, aydınlık, saçak, 15 günlük yazko somut ve haftalık 2000’e doğru dergilerinde de köşe yazıları yazdı.

1983 yılında, orta doğu iktisat bankası yönetim kurulu üyeliği görevini üstlenen süreya emekliliğinden sonra bir dönem, oluşum, türkiye yazıları, saçak ve maliye yazıları gibi dergilerin kültür-sanat bölümlerinde yöneticilik de yaptı.

ilk şiiri olan “şarkısı-beyaz” ocak 1953’te, mülkiye dergisinde yayınlanan süreya, şiire lisedeyken aruz denemeleriyle başlamasının ardından üniversite yıllarında serbest vezinle yazmaya yöneldi.

şiirlerindeki şekil, muhteva ve anlatım özellikleri ile kısa sürede okuyucuların dikkatini çeken süreya, 1950’lerin başında oluşan ikinci yeni şiir akımına katıldı. zamanla ikinci yeni hareketinin önde gelen şairlerinden biri pozisyonuna gelen süreya, şiirde anlamsızlığı savunan görüşleri benimsemedi; geleneğe karşı olmasına rağmen geleneğin yeniliklerini kullanmayı seçti. doğu ve batı şiirinin birbirini tamaladığı değil, birbirine karşı geldiği noktada yer almayı seçen süreya, şiirinde cinselliği işlerken toplumsal ve etik değerlere de sırt çevirmemeye çalıştı.

yazılarında sorunları çözümlemeye çalışmak yerine yeni sorular sorma üslubunu benimseyen süreya, denemelerinde de kendi görüşlerini belirtmektense diğer şairlerin düşencelerini incelerdi. siyasal konulara da değinen süreya’nın, hürriyet gösteri ve milliyet sanat’ta yayımlanan günlüğü, otobiyografi, anı ve deneme türlerinin bir sentezidir.

üvencinka eseriyle, arif damar ile birlikte 1958 yılının yeditepe şiir ödülü’nün sahibi olmaya hak kazanan süreya’nın göçebe adlı eseri ise 1966 türk dil kurumu edebiyat ödülü’ne layık görüldü.

toplu şiirleri 1984 yılında sevda sözleri adı altında basılan süreya, 9 ocak 1990 tarihinde istanbul kanatlarımın altında’da hayatını kaybetti. hayatı boyunca 4 kere evlenen ve 29 farklı evde oturan süreya’nın bu yaşam tarzı şiir ve yazılarına da yansıdı. 4 kasım 1989 imza tarihli miras yazısında, eşine bıraktığı iki halı, kütüphane, çiçeklerin tümü, büyük ayna, bütün kitaplarının telif hakkının yarısı, kendisini ve bütün notlarını eşine bıraktığını belirten cemal süreya adına, ölümünden sonra bir şiir ödülü verilmeye başlandı.

süreya’nın hayatı ölümünden sonra feyza perinçek ve nursel duruel tarafından, 1995 senesinde, cemal süreya / şairin hayatı şiire dahil ve 1997’de de cemal süreya arşivi adıyla iki kitap olarak yayımlandı.


eserleri

düzyazı

şapkam dolu çiçekle (1976) günübirlik (1982) onüç günün mektupları (1990, ö.s.; yky 1998) 99 yüz (1991; yky 2004) 999. gün / üstü kalsın (1991) folklor şiire düşman (1992) uzat saçlarını frigya (günübirlik’in yeni basımı: 1992) aydınlık yazıları / paçal (1992) oluşum’da cemal süreya (1992) papirüs’ten başyazılar (1992) günler (999. gün’ün genişletilmiş basımı: yky 1996) güvercin curnatası (cemal süreya ile konuşmalar: haz. nursel duruel, yky 1997; genişletilmiş basım: yky, 2002) toplu yazılar i: şapkam dolu çiçekle ve şiir üzerine yazılar (yky 2000)

şiir

üvercinka (1958; yeditepe şiir armağanı) göçebe (1965; 1966 tdk şiir ödülü) beni öp sonra doğur beni (1973) sevda sözleri (uçurumda açan ile birlikte toplu şiirleri: 1984) sıcak nal ve güz bitigi (1988; behçet necatigil şiir ödülü) sevda sözleri (bütün şiirleri: 1990, ö.s; yky 1995)