yusuf izzettin efendi

son devir osmanlı veliahtlarından. 1857’de istanbul’da doğdu. sultan abdülaziz hanın büyük oğludur. sarayda özel öğrenim görerek yetiştirildi. 1867’de henüz 10 yaşındayken babasıyla birlikte avrupa seyahatine katıldı. 1876 yılında sultan abdülaziz hanın tahttan indirilip şehit edilmesi, onun üzerinde büyük tesir bıraktı. babasına ve kadın efendiye yapılan muameleler, ömrü boyunca unutamadığı hâdiseler oldu. bu bakımdan, her an öldürülme endişesiyle yaşadı.
sultan ikinci abdülhamid han tahttan indirilince, sultan reşâd pâdişâh oldu. yûsuf izzeddîn efendi de, veliaht îlân edildi. 1910 yılında, ingiltere kralı yedinci edvard’ın cenâze törenine katılmak için londra’ya gitti. osmanlı hükümeti adına cenâze törenine katılan heyetin başkanlığını yaptı. dönüşte paris, viyana, budapeşte şehirlerine uğradı ve buralarda manevralara katıldı. belgrad ve sofya’ya resmî ziyâret yaparak, sırbistan ve bulgaristan krallarının kısa müddet önce sultan reşâd’a yaptıkları resmî ziyâretleri iâde etti.

1911’de yedinci edvard’ın oğlu ve halefi beşinci george’un tac giyme töreninde bulunmak üzere tekrar londra’ya gitti. buralarda şıklığı, zarâfeti ve asâletiyle, ecdâdını lâyıkıyla temsil etti ve herkesin hayranlığını çekti.

1912’de köstence yoluyla, gayri resmî bir avrupa gezisi daha yaptı. 1913’te bulgaristan’dan geri alınan edirne’yi resmen ziyâret etti ve halkın coşkun sevgi gösterileriyle karşılandı.

enver ve cemal paşaların, osmanlı devletini, bir oldu bittiyle birinci dünyâ savaşına sokmalarından kısa bir müddet sonra, izzeddîn efendi, harbin korkunç gidişini gördü. askerin boş yere kırılmamasını söyleyerek, ateşkesin sağlanması için çalışmalara başladı. 1915’te, harp içinde, viyana’ya gidip geldi. çanakkale cephesinde incelemelerde bulunurken, enver paşayı, kayser’in yanında şiddetle azarladı.

devlet idâresinde aktif rol oynamasını, gelecekleri için tehlikeli gören ittihat ve terakkinin gözü dönmüş, kanlı iki diktatörü enver ve cemal paşalar, yûsuf izzeddîn efendiyi öldürttü. tâlihsiz veliahd, 1 şubat 1916’da zincirlikuyu’daki köşkünde sol kol damarları kesilmiş olarak bulundu. babasının şehit edilmesinde, her iki kol damarlarını kesmek sûretiyle intihar süsü vermek isteyenlerin foyaları, kısa bir sürede ortaya çıkmıştı. çünkü, intihar eden bir kişinin iki kol damarlarını birden kesemeyeceği, tıbben açıklanmıştı. önlerinde böyle bir vaka bulunan ittihatçılar, izzeddîn efendinin tek kol bileğini keserek, olaya intihar süsü verdirdiler. ayrıca, devlete bütünüyle hâkim olan ittihatçılar, harbi umûmînin (i. dünya savaşı) karışıklığı içerisinde, olayın çabuk unutulmasını da sağladılar. yûsuf izzeddîn efendi, şehit edilmesinin ertesi günü, ayasofya câmiinde namazı kılındıktan sonra, babasının ve annesinin yanına büyük bir merâsimle defnedildi.