otelcilikte boş, satılabilir oda.
harp akademisindeki öğrenim yıllarında, bir grup arkadaşıyla birlikte abdülhamid’i eleştiren, özgürlükçü bir gazete çıkardıkları için hakkında soruşturma açılmış fakat bu olay okul komutanı rıza paşa tarafından örtbas edilmiş asker.
harp akademisini erkanıharp(kurmay) yüzbaşı rütbesiyle bitirdikten sonra atanmayı beklerken bu sefer de fethi isimli bir arkadaşının yazdığı bir jurnal yüzünden abdülhamid’e karşı örgüt kurmak, suikast planlamak gerekçesiyle tutuklanmış, bir süre tutuklu kaldıktan sonra yine okul eski komutanı rıza paşa tarafından kurtarılmıştır.
harp akademisini erkanıharp(kurmay) yüzbaşı rütbesiyle bitirdikten sonra atanmayı beklerken bu sefer de fethi isimli bir arkadaşının yazdığı bir jurnal yüzünden abdülhamid’e karşı örgüt kurmak, suikast planlamak gerekçesiyle tutuklanmış, bir süre tutuklu kaldıktan sonra yine okul eski komutanı rıza paşa tarafından kurtarılmıştır.
ilk cinsel deneyimden sonra "allah’ım milli oldum. artık mahallede kimse benimle alay edemeyecek." deyip, çok önemli bir şey başarmışçasına mutlu olup sevinçten ağlayan erkek...
trabzonspor’un ekim 1991’de uefa kupası ikinci tur ilk maçında deplasmanda hami(2), şeyhmus ve orhan’ın golleriyle 4-3 yendiği takım. hami’nin attığı 2. golden sonra horon teperek sevinmesi benliğime kazınmıştır...
kemer’e bağlı çamyuva’da bir tatil köyü...
nihat genç’in giriş bölümünde gazi osman paşa ve plevne savunmasını -adeta insanı alıp savaşın içine sokarcasına- müthiş anlattığı kitabı.
kafayi topla bozmuş manyak. adam top nerdeyse orda yahu. küçükken topla arasında istenmeyen bi olay yaşanmış gibime geliyo...
nazım hikmet’in seyh bedreddin ve isyanını anlattığı muazzam siiri.
1.
sedirde al yeşil, dal dal bursa ipeklisi,
duvarda mavi bir bahçe gibi kütahyalı çiniler,
gümüş ibriklerde şarap,
bakır lengerlerde kızarmış kuzular nar idi.
öz kardeşi musayı ok kirişiyle boğup
yani bir altın leğende kardeş kanıyla aptest alarak
çelebi sultan memet tahta çıkmış hünkâr idi.
çelebi hünkâr idi amma
âl osman ülkesinde esen
bir kısırlık çığlığı, bir ölüm türküsü rüzgâr idi.
köylünün göz nuru zeamet
alın teri timar idi.
kırık testiler susuz
su başarında bıyık buran sipahiler var idi.
yolcu, yollarda topraksız insanın
ve insansız toprağın feryadını duyar idi.
ve yolların sonu kale kapısında kılıçlar şakırdar
köpüklü atlar kişner iken
çarşıda her lonca kesmiş kendi pirinden ümidi
tarumar idi.
velhasıl hünkâr idi, timar idi, rüzgâr idi,
ahüzar idi.
2.
bu göl iznik gölüdür.
durgundur.
karanlıktır.
derindir.
bir kuyu suyu gibi
içindedir dağların.
bizim burada göller
dumanlıdırlar.
balıklarının eti yavan olur,
sazlıklarından ısıtma gelir,
ve göl insanı
sakalına ak düşmeden ölür.
bu göl iznik gölüdür.
yanında iznik kasabası.
iznik kasabasında
kırık bir yürek gibidir demircilerin örsü.
çocuklar açtır.
kurutulmuş balığa benzer kadınların memesi.
ve delikanlılar türkü söylemez.
bu kasaba iznik kasabası.
bu ev esnaf mahallesinde bir ev.
bu evde
bir ihtiyar vardır bedreddin adında.
boyu küçük
sakalı büyük
sakalı ak.
çekik çocuk gözleri kurnaz
ve sarı parmakları saz gibi.
bedreddin
ak bir koyun postu üstüne
oturmuş.
hattı talik ile yazıyor
«teshil»i.
karşısında diz çökmüşler
ve karşıdan
bir dağa bakar gibi bakıyorlar ona.
bakıyor:
başı tıraşlı
kalın kaşlı
ince uzun boylu börklüce mustafa.
bakıyor:
kartal gagalı torlak kemâl..
bakmaktan bıkıp usanmayıp
bakmağa doymıyarak
iznik sürgünü bedreddine bakıyorlar..
3.
kıyıda çıplak ayaklı bir kadın ağlamaktadır.
ve gölde ipi kopmuş
boş bir balıkçı kayığı
bir kuş ölüsü gibi
suyun üstünde yüzüyor.
gidiyor suyun götürdüğü yere,
gidiyor parçalanmak için karşı dağlara.
iznik gölünde akşam oldu.
dağ başlarının kalın sesli sipahileri
güneşin boynunu vurup
kanını göle akıttılar.
kıyıda çıplak ayaklı bir kadın ağlamaktadır,
bir sazan balığı yüzünden
kaleye zincirlenen balıkçının kadını.
iznik gölünde akşam oldu.
bedreddin eğildi suya
avuçlayıp doğruldu.
ve sular
parmaklarından dökülüp
tekrar göle dönerken
dedi kendi kendine:
«— o âteş ki kalbimin içindedir
tutuşmuştur
günden güne artıyor.
dövülmüş demir olsa dayanmaz buna
eriyecek yüreğim...
ben gayrı zuhur ve huruç edeceğim!
toprak adamları toprağı fethe gideceğiz.
ve kuvveti ilmi, sırrı tevhidi gerçeklendirip
biz milletlerin ve mezheplerin kanunlarını
iptâl edeceğiz...»
•
ertesi gün
gölde kayık parçalanır
kalede bir baş kesilir
kıyıda bir kadın ağlar
ve yazarken
simavneli «teshil»ini
torlak kemâlle mustafa
öptüler
şeyhlerinin elini.
al atların kolanını sıktılar.
ve iznik kapısından
dizlerinde çırılçıplak bir kılıç
heybelerinde el yazma bir kitapla çıktılar...
kitaplarının adı:
«varidat»dı.
4.
börklüce mustafa ile torlak kemâl, bedreddinin elini öpüp atlarına binerek biri aydın, biri manisa taraflarına gittikten sonra ben de rehberimle konya ellerine doğru yola çıktım ve bir gün haymana ovasına ulaştığımızda
duyduk ki mustafa huruç eylemiş
aydın elinde karaburunda.
bedreddinin kelâmını söylemiş
köylünün huzurunda.
duyduk ki; «cümle derdinden kurtulup
piri pâk olsun diye,
on beş yaşında bir civan teni gibi, toprağın eti,
ağalar topyekün kılıçtan geçirilip
verilmiş ortaya hünkâr beylerinin timarı zeameti.»
duyduk ki...
bu işler duyulur da durmak olur mu?
bir sabah erken,
haymana ovasında bir garip kuş öterken,
sıska bir söğüt altında zeytin danesi yedik.
«varalım,
dedik.
görelim,
dedik.
yapışıp
sapanın
sapına
şol kardeş toprağını biz de bir yol
sürelim, dedik.»
düştük dağlara dağlara,
aştık dağları dağları...
dostlar,
ben yolculuk etmem bir başıma.
bir ikindi vakti can yoldaşıma
dedim ki: geldik.
dedim ki: bak
başladı karşımızda bir çocuk gibi gülmeğe
bir adım geride ağlayan toprak.
bak ki, incirler iri zümrüt gibidir,
kütükler zor taşıyor kehribar salkımları.
saz sepetlerde oynıyan balıkları gör:
ıslak derileri pul pul, ışıl ışıldır
ve körpe kuzu eti gibi aktır
yumuşaktır etleri.
dedim ki bak,
burda insan toprak gibi, güneş gibi, deniz gibi
bereketli.
burda insan gibi verimli deniz, güneş ve toprak..
5.
arkamızda hünkârın ve hünkâr beylerinin timar ve zeametli topraklarını bırakıp börklücenin diyarına girdiğimizde bizi ilk karşılayan üç delikanlı oldu. üçü de yanımdaki rehberim gibi yekpâre ak libaslıydılar. birisinin kıvırcık, abanoz gibi siyah bir sakalı ve aynı renkte ihtiraslı gözleri, kemerli büyük bir burnu vardı. vaktiyle musanın dinindenmiş. şimdi börklüce yiğitlerinden.
ikincisinin çenesi kıvrık ve burnu dümdüzdü. sakızlı rum bir gemiciymiş. o da börklüce müritlerinden.
üçüncüsü orta boylu, geniş omuzlu. şimdi düşünüyorum da, onu, yolparacılar koğuşunda yatan ve o yayla türküsünü söyliyen hüseyine benzetiyorum. yalnız hüseyin erzurumluydu. bu aydınlıymış.
ilk sözü söyliyen aydınlı oldu:
— dost musunuz düşman mı? dedi. dost iseniz hoşgeldiniz. düşman iseniz boynunuz kıldan incedir.
— dostuz, dedik.
ve o zaman öğrendik ki, sarohan valisi sismanın ordusunu, yani toprakları tekrar hünkâr beylerine vermek isteyenleri, bizimkiler karaburunun dar, dağlık geçitlerinde tepelemişlerdir.
yine, o yolparacılar koğuşunda yatan hüseyin’e benziyeni dedi ki:
— buradan ta karaburunun dibindeki denize dek uzayan kardeş soframızda bu yıl incirler böyle ballı, başaklar böyle ağır ve zeytinler böyle yağlı iseler, biz onları, sırma cepken giyer haramilerin kanıyla suladık da ondandır.
müjde büyüktü. rehberim:
— öyleyse tez dönelim. haberi bedreddine iletelim, dedi.
yanımıza sakızlı rum gemici anastası da alıp ve ancak eşiğine bastığımız kardeş toprağını bırakarak tekrar âl osman oğullarının karanlığına daldık.
bedreddini iznikte, göl kıyısında bulduk. vakit sabahtı. hava ıslak ve kederliydi.
bedreddin.
— nöbet bizimdir. rumeline geçek, dedi.
gece iznikten çıktık. peşimizi atlılar kovalıyordu. karanlık, onlarla aramızda duvar gibiydi. ve bu duvarın arkasından nal seslerini duyuyorduk. rehberim önden gidiyor, bedreddinin atı benim al atımla anastasınki arasındaydı. biz üç anaydık. bedreddin çocuğumuz ona bir kötülük edecekler diye içimiz titriyordu. biz üç çocuktuk. bedreddin babamız. karanlığın duvarı ardındaki nal sesleri yaklaşır gibi oldukça bedreddine sokuluyorduk.
gün ışığında gizlenip, geceleri yol alarak isfendiyara ulaştık. oradan bir gemiye bindik.
6.
bir gece bir denizde yalnız yıldızlar
ve bir yelkenli vardı.
bir gece bir denizde bir yelkenli
yapyalnızdı yıldızlarla.
yıldızlar sayısızdı.
yelkenler sönüktü.
su karanlıktı
ve göz alabildiğine dümdüzdü.
sarı anastasla adalı bekir
hamladaydılar.
koç salihle ben
pruvada.
ve bedreddin
parmakları sakalına gömülü
dinliyordu küreklerin şıpırtısını.
ben:
— ya! bedreddin! dedim,
uyuklıyan yelkenlerin tepesinde
yıldızlardan başka bir şey görmüyoruz.
fısıltılar dolaşmıyor havalarda.
ve denizin içinden
gürültüler duymuyoruz.
sade bir dilsiz, karanlık su,
sade onun uykusu.
ak sakalı boyundan büyük küçük ihtiyar
güldü,
dedi:
— sen bakma havanın durgunluğuna
derya dediğin uyur uyur uyanır.
bir gece bir denizde yalnız yıldızlar
ve bir yelkenli vardı.
bir gece bir yelkenli geçip karadenizi
gidiyordu deliormana
ağaçdenizine...
7.
bu orman ki deliormandır gelip durmuşuz
demek ağaçdenizinde çadır kurmuşuz.
«malûm niçin geldik,
malûm derdi derunumuz» diye
her daldan her köye bir şahin uçurmuşuz.
her şahin peşine yüz aslan takıp gelmiş.
köylü, bey ekinini, çırak çarşıyı yakıp
reaya zinciri bırakıp gelmiş.
yani rumelinde bizden ne varsa tekmil
kol kol ağaçdenizine akıp gelmiş...
bir kızılca kıyamet!
karışmış birbirine
at, insan, mızrak, demir, yaprak, deri,
gürgenlerin dalları, meşelerin kökleri.
ne böyle bir âlem görmüşlüğü vardır,
ne böyle bir uğultu duymuşluğu var
deliorman deli olalı beri....
8.
anastası deliormanda bedreddinin ordugâhında bırakıp ben ve rehberim geliboluya indik. bizden önce buradan denizi yüzerek geçen olmuş. galiba bir dildâde yüzünden. biz de denizi yüzerek karşı kıyıya vardık. lâkin bizi bir balık gibi çevik yapan şey bir kadın yüzünü ay ışığında seyretmek ihtirası değil, izmir yoluyla karaburuna, bu sefer şeyhinden mustafaya haber ulaştırmak işiydi.
izmire yakın bir kervansaraya vardığımızda, padişahın on iki yaşındaki oğlunun elinden tutan bayezid paşanın anadolu askerlerini topladığını duyduk.
izmirde çok oyalanmadık. şehirden çıkıp aydın yolunu tutmuştuk ki bir bağ içinde, bir ceviz ağacı altında, bir kuyuya serinlesin diye karpuz salmış dinlenen ve sohbet eden dört çelebiye rastladık. her birinin üstünde başka çeşit libas vardı. üçü kavukluydu, birisi fesli. selâm verdiler. selâm aldık. kavuklulardan birisi neşrî imiş. dedi ki:
— halkı ibahet mezhebine davet eden börklücenin üzerine sultan mehemmed bayezid paşa’yı gönderir.
kavuklulardan ikincisi şükrüllah bin şihâbiddin imiş. dedi ki:
— bu sofinin başına birçok kimseler toplandı. ve bunların dahi şer’i muhammediye muhalif nice işleri âşikâr oldu.
kavuklulardan üçüncüsü âşıkpaşazâde imiş. dedi ki:
- sual: ahir börklüce paralanırsa imanla mı gidecek, imansız mı?
- cevap: allah bilir anın çünkim biz anın mevti halini bilmezüz..
fesli olan çelebi ilâhiyat fakültesi tarihi kelâm müderrisiydi. yüzümüze baktı. gözlerini kırpıştırarak kurnaz kurnaz gülümsedi. bir şey demedi.
biz hemen atlarımızı mahmuzladık. ve bir bağ içinde, bir ceviz ağacı altında, bir kuyuya saldıkları karpuzları serinletip sohbet edenleri nallarımızın tozları arkasında bırakarak aydına, karaburuna, börklücenin yanına vardık.
9.
sıcaktı.
sıcak.
sapı kanlı, demiri kör bir bıçaktı
sıcak.
sıcaktı.
bulutlar doluydular,
bulutlar boşanacak
boşanacaktı.
o, kımıldanmadan baktı,
kayalardan
iki gözü iki kartal gibi indi ovaya.
orda en yumuşak, en sert
en tutumlu, en cömert,
en
seven,
en büyük, en güzel kadın:
toprak
nerdeyse doğuracak
doğuracaktı.
sıcaktı.
baktı karaburun dağlarından o
baktı bu toprağın sonundaki ufka
çatarak kaşlarını :
kırlarda çocuk başlarını
kanlı gelincikler gibi koparıp
çırılçıplak çığlıkları sürükleyip peşinde
beş tuğlu bir yangın geliyordu karşıdan ufku sarıp.
bu gelen
şehzade murattı.
hükmü hümâyun sâdır olmuştu ki şehzade muradın
ismine
aydın eline varıp
bedreddin halifesi mülhid mustafanın başına ine.
sıcaktı.
bedreddin halifesi mülhid mustafa baktı,
baktı köylü mustafa.
baktı korkmadan
kızmadan
gülmeden.
baktı dimdik
dosdoğru.
baktı o.
en yumuşak, en sert
en tutumlu, en cömert,
en
seven,
en büyük, en güzel kadın :
toprak
nerdeyse doğuracak
doğuracaktı.
baktı.
bedreddin yiğitleri kayalardan ufka baktılar.
gitgide yaklaşıyordu bu toprağın sonu
fermanlı bir ölüm kuşunun kanatlarıyla.
oysaki onlar bu toprağı,
bu kayalardan bakanlar, onu,
üzümü, inciri, narı,
tüyleri baldan sarı,
sütleri baldan koyu davarları,
ince belli, aslan yeleli atlarıyla
duvarsız ve sınırsız
bir kardeş sofrası gibi açmıştılar.
sıcaktı.
baktı.
bedreddin yiğitleri baktılar ufka...
•
en yumuşak, en sert,
en tutumlu, en cömert,
en
seven,
en büyük, en güzel kadın :
toprak
nerdeyse doğuracak
doğuracaktı.
sıcaktı.
bulutlar doluydular.
nerdeyse tatlı bir söz gibi ilk damla düşecekti yere.
birden-
- bire
kayalardan dökülür
gökten yağar
yerden biter gibi,
bu toprağın verdiği en son eser gibi
bedreddin yiğitleri şehzade ordusunun karşısına
çıktılar.
dikişsiz ak libaslı
baş açık
yalnayak ve yalın kılıçtılar.
mübalâğa cenk olundu.
aydının türk köylüleri,
sakızlı rum gemiciler,
yahudi esnafları,
on bin mülhid yoldaşı börklüce mustafanın
düşman ormanına on bin balta gibi daldı.
bayrakları al, yeşil,
kalkanları kakma, tolgası tunç
saflar
pâre pâre edildi ama,
boşanan yağmur içinde gün inerken akşama
on binler iki bin kaldı.
hep bir ağızdan türkü söyleyip
hep beraber sulardan çekmek ağı,
demiri oya gibi işleyip hep beraber,
hep beraber sürebilmek toprağı,
ballı incirleri hep beraber yiyebilmek,
yârin yanağından gayrı her şeyde
her yerde
hep beraber!
diyebilmek
için
on binler verdi sekiz binini..
yenildiler.
yenenler, yenilenlerin
dikişsiz, ak gömleğinde sildiler
kılıçlarının kanını.
ve hep beraber söylenen bir türkü gibi
hep beraber kardeş elleriyle işlenen toprak
edirne sarayında damızlanmış atların
eşildi nallarıyla.
tarihsel, sosyal, ekonomik şartların
zarurî neticesi bu!
deme, bilirim!
o dediğin nesnenin önünde kafamla eğilirim.
ama bu yürek
o, bu dilden anlamaz pek.
o, «hey gidi kambur felek,
hey gidi kahbe devran hey,»
der.
ve teker teker,
bir an içinde,
omuzlarında dilim dilim kırbaç izleri,
yüzleri kan içinde
geçer çıplak ayaklarıyla yüreğime basarak
geçer aydın ellerinden karaburun mağlûpları..*
10.
karanlıkta durdular.
sözü o aldı, dedi:
«— ayasluğ, şehrinde pazar kurdular.
yine kimin dostlar
yine kimin boynun vurdular?»
yağmur
yağıyordu boyuna.
sözü onlar alıp
dediler ona:
«— daha pazar
kurulmadı
kurulacak.
esen rüzgâr
durulmadı
durulacak.
boynu daha
vurulmadı
vurulacak.»
karanlık ıslanırken perde perde
belirdim onların olduğu yerde
sözü ben aldım, dedim :
«— ayasluğ şehrinin kapısı nerde?
göster geçeyim!
kalesi var mı?
söyle yıkayım.
baç alırlar mı?
de ki vermeyim!»
sözü o aldı, dedi:
«—ayasluğ şehrinin kapısı dardır.
girip çıkılmaz.
kalesi vardır,
kolay yıkılmaz.
var git al atlı yiğit
var git işine!..»
dedim: «— girip çıkarım!»
dedim: «-—yakıp yıkarım!»
dedi: «—yağış kesildi
gün ağarıyor.
cellât ali,
mustafayı
çağırıyor!
var git al atlı yiğit
var git işine!..»
dedim: «— dostlar
bırakın beni
bırakın beni.
dostlar
göreyim onu
göreyim onu!
sanmayınız
dayanamam.
sanmayınız
yandığımı
el âleme belli etmeden yanamam!
dostlar
"olmaz!" demeyin,
"olmaz!" demeyin boşuna.
sapından kopacak armut değil bu
armut değil bu,
yaralı olsa da düşmez dalından;
bu yürek
bu yürek benzemez serçe kuşuna
serçe kuşuna!
dostlar
biliyorum!
dostlar
biliyorum nerde, ne haldedir o!
biliyorum
gitti gelmez bir daha!
biliyorum
bir deve hörgücünde
kanıyan bir çarmıha
çırılçıplak bedeni
mıhlıdır kollarından.
dostlar
bırakın beni,
bırakın beni.
dostlar
bir varayım göreyim
göreyim
bedreddin kullarından
börklüce mustafayı
mustafayı.»
•
boynu vurulacak iki bin adam,
mustafa ve çarmıhı
cellât, kütük ve satır
her şey hazır
her şey tamam.
kızıl sırma işlemeli bir haşa
altın üzengiler
kır bir at.
atın üstünde kalın kaşlı bir çocuk
amasya padişahı şehzade sultan murat.
ve yanında onun
bilmem kaçıncı tuğuna ettiğim bayezid paşa!
satırı çaldı cellât.
çıplak boyunlar yarıldı nar gibi,
yeşil bir daldan düşen elmalar gibi
birbiri ardına düştü başlar.
ve her baş düşerken yere
çarmıhından mustafa
baktı son defa.
ve her yere düşen başın
kılı depremedi:
—iriş
dede sultanım iriş!
dedi bir,
başka bir söz demedi..
11.
bayezid paşa manisaya gelmiş, torlak kemâli anda bulup anı dahi anda asmış, on vilâyet teftiş edilerek gidecekler giderilmiş ve on vilâyet betekrar bey kullarına timar verilmişti.
rehberimle ben, bu on vilâyetten geçtik. tepemizde akbabalar dolaşıyor ve zaman zaman acayip çığlıklar atarak karanlık derelerin içine süzülüyorlar, henüz kanları kurumamış körpe kadın ve çocuk ölülerinin üstüne iniyorlardı. yollarda, güneşin altında, genç, ihtiyar erkek cesetleri serili olduğu halde, kuşların yalnız kadın ve çocuk etini tercih etmeleri karınlarının ne kadar tok olduğunu gösteriyordu.
yollarda hünkâr beylerinin alaylarına rastlıyorduk.
hünkârın bey kulları; çürümüş bir bağ havası gibi ağır ve büyük bir güçlükle kımıldanabilen rüzgârların içinden ve parçalanmış toprağın üstünden geçerek, rengârenk tuğları, davullarıyla ve çengü çigane ile timarlarına dönüp yerleşirlerken biz on vilâyeti arkada bıraktık. gelibolu karşıdan göründü. rehberime:
— takatim kalmadı gayrı, dedim, denizi yüzerek geçmem mümkün değil.
bir kayık bulduk.
deniz dalgalıydı. kayıkçıya baktım. bir almanca kitabın iç kapağından koparıp koğuşta başucuma astığım resme benziyor. kalın bıyığı abanoz gibi siyah, sakalı geniş ve bembeyaz. ömrümde böyle açık, böyle konuşan bir alın görmemişimdir.
boğazın orta yerine gelmiştik, deniz durmamacasına akıyor, kurşun boyalı havanın içinde sular köpüklenerek kayığımızın altından kayıyordu ki koğuştaki resme benziyen kayıkçımız:
— serbest insan ve esir, patriçi ve pleb, derebeyi ve toprak kölesi, usta ve çırak, bir kelime ile ezenler ve ezilenler, nihayet bulmaz bir zıddıyette birbirine karşı göğüs gererek bazen el altından, bazen açıktan açığa fasılasız bir mücadeleyi devam ettirdiler; dedi.
12.
rumeline ayak bastığımızda çelebi sultan mehemmedin selânik kalesindeki muhasarayı kaldırarak sereze geldiğini duyduk. bir an önce deliormana ulaşmak için gece gündüz yol almağa başladık.
bir gece yol kenarında oturmuş dinleniyorduk ki, karşıdan deliorman taraflarından gelip serez şehrine doğru giden üç atlı, doludizgin önümüzden geçti. atlılardan birinin terkisinde bir heybe gibi bağlanmış, insana benzer bir karaltı görmüştüm. tüylerim diken diken oldu. rehberime dedim ki:
ben tanırım bu nal seslerini.
bu köpükleri kanlı simsiyah atlar
karanlık yolun üstünden dörtnala geçip
hep böyle terkilerinde bağlı esirler götürdüler.
ben tanırım bu nal seslerini.
onlar
bir sabah
çadırlarımıza bir dost türküsü gibi gelmişlerdir.
bölüşmüşüzdür ekmeğimizi onlarla.
hava öyle güzeldir,
yürek öyle umutlu,
göz çocuklaşmış
ve hakîm dostumuz şüphe uykuda...
ben tanırım bu nal seslerini.
onlar
bir gece
çadırlarımızdan doludizgin uzaklaşırlar.
nöbetçiyi sırtından bıçaklamışlardır
ve terkilerinde
en değerlimizin
arkadan bağlanmış kolları vardır.
ben tanırım bu nal seslerini
onları deliorman da tanır..
filhakika bu nal seslerini deliormanın da tanıdığını çok geçmeden öğrendik. çünkü ormanımızın eteklerine ilk adımımızı atmıştık ki, bayezid paşanın diğer tedbiratı saibe ile ormana adamlar bıraktığını, bunların karargâha kadar sokulup bedreddinin müritliğine dahil olduklarını ve bir gece şeyhimizi çadırında uykuda bastırıp kaçırdıklarını duyduk. yani yol kenarında rastladığımız üç atlı osmanlı tarihindeki provokatörlerin ağababası idiler ve terkilerinde götürdükleri esir de bedreddindi.
13.
rumeli, serez
ve bir eski terkibi izafi:
huzûru hümayun.
ortada
yere saplı bir kılıç gibi dimdik
bizim ihtiyar.
karşıda hünkâr.
bakıştılar.
hünkâr istedi ki:
bu müşahhas küfrü yere sermeden önce,
son sözü ipe vermeden önce,
biraz da şeriat eylesin ibrazı hüner
âdâb ü erkâniyle halledilsin iş.
hazır bilmeclis
mevlâna hayder derler
mülkü acemden henüz gelmiş
bir ulu danişmend kişi
kınalı sakalını ilhamı ilâhiye eğip,
«malı haramdır amma bunun
kanı helâldır» deyip
halletti işi...
dönüldü bedreddine.
denildi: «sen de konuş.»
denildi: «ver hesabını ilhadının.»
bedreddin
baktı kemerlerden dışarı.
dışarda güneş var.
yeşermiş avluda bir ağacın dalları
ve bir akarsuyla oyulmaktadır taşlar.
bedreddin gülümsedi.
aydınlandı içi gözlerinin,
dedi:
— mademki bu kerre mağlubuz
netsek, neylesek zaid.
gayrı uzatman sözü.
mademki fetva bize aid
verin ki basak bağrına mührümüzü..
14.
yağmur çiseliyor,
korkarak
yavaş sesle
bir ihanet konuşması gibi.
yağmur çiseliyor,
beyaz ve çıplak mürted ayaklarının
ıslak ve karanlık toprağın üstünde koşması gibi.
yağmur çiseliyor,
serezin esnaf çarşısında,
bir bakırcı dükkânının karşısında
bedreddinim bir ağaca asılı.
yağmur çiseliyor.
gecenin geç ve yıldızsız bir saatidir.
ve yağmurda ıslanan
yapraksız bir dalda sallanan şeyhimin
çırılçıplak etidir.
yağmur çiseliyor.
serez çarşısı dilsiz,
serez çarşısı kör.
havada konuşmamanın, görmemenin kahrolası hüznü
ve serez çarşısı kapatmış elleriyle yüzünü.
yağmur çiseliyor...
1.
sedirde al yeşil, dal dal bursa ipeklisi,
duvarda mavi bir bahçe gibi kütahyalı çiniler,
gümüş ibriklerde şarap,
bakır lengerlerde kızarmış kuzular nar idi.
öz kardeşi musayı ok kirişiyle boğup
yani bir altın leğende kardeş kanıyla aptest alarak
çelebi sultan memet tahta çıkmış hünkâr idi.
çelebi hünkâr idi amma
âl osman ülkesinde esen
bir kısırlık çığlığı, bir ölüm türküsü rüzgâr idi.
köylünün göz nuru zeamet
alın teri timar idi.
kırık testiler susuz
su başarında bıyık buran sipahiler var idi.
yolcu, yollarda topraksız insanın
ve insansız toprağın feryadını duyar idi.
ve yolların sonu kale kapısında kılıçlar şakırdar
köpüklü atlar kişner iken
çarşıda her lonca kesmiş kendi pirinden ümidi
tarumar idi.
velhasıl hünkâr idi, timar idi, rüzgâr idi,
ahüzar idi.
2.
bu göl iznik gölüdür.
durgundur.
karanlıktır.
derindir.
bir kuyu suyu gibi
içindedir dağların.
bizim burada göller
dumanlıdırlar.
balıklarının eti yavan olur,
sazlıklarından ısıtma gelir,
ve göl insanı
sakalına ak düşmeden ölür.
bu göl iznik gölüdür.
yanında iznik kasabası.
iznik kasabasında
kırık bir yürek gibidir demircilerin örsü.
çocuklar açtır.
kurutulmuş balığa benzer kadınların memesi.
ve delikanlılar türkü söylemez.
bu kasaba iznik kasabası.
bu ev esnaf mahallesinde bir ev.
bu evde
bir ihtiyar vardır bedreddin adında.
boyu küçük
sakalı büyük
sakalı ak.
çekik çocuk gözleri kurnaz
ve sarı parmakları saz gibi.
bedreddin
ak bir koyun postu üstüne
oturmuş.
hattı talik ile yazıyor
«teshil»i.
karşısında diz çökmüşler
ve karşıdan
bir dağa bakar gibi bakıyorlar ona.
bakıyor:
başı tıraşlı
kalın kaşlı
ince uzun boylu börklüce mustafa.
bakıyor:
kartal gagalı torlak kemâl..
bakmaktan bıkıp usanmayıp
bakmağa doymıyarak
iznik sürgünü bedreddine bakıyorlar..
3.
kıyıda çıplak ayaklı bir kadın ağlamaktadır.
ve gölde ipi kopmuş
boş bir balıkçı kayığı
bir kuş ölüsü gibi
suyun üstünde yüzüyor.
gidiyor suyun götürdüğü yere,
gidiyor parçalanmak için karşı dağlara.
iznik gölünde akşam oldu.
dağ başlarının kalın sesli sipahileri
güneşin boynunu vurup
kanını göle akıttılar.
kıyıda çıplak ayaklı bir kadın ağlamaktadır,
bir sazan balığı yüzünden
kaleye zincirlenen balıkçının kadını.
iznik gölünde akşam oldu.
bedreddin eğildi suya
avuçlayıp doğruldu.
ve sular
parmaklarından dökülüp
tekrar göle dönerken
dedi kendi kendine:
«— o âteş ki kalbimin içindedir
tutuşmuştur
günden güne artıyor.
dövülmüş demir olsa dayanmaz buna
eriyecek yüreğim...
ben gayrı zuhur ve huruç edeceğim!
toprak adamları toprağı fethe gideceğiz.
ve kuvveti ilmi, sırrı tevhidi gerçeklendirip
biz milletlerin ve mezheplerin kanunlarını
iptâl edeceğiz...»
•
ertesi gün
gölde kayık parçalanır
kalede bir baş kesilir
kıyıda bir kadın ağlar
ve yazarken
simavneli «teshil»ini
torlak kemâlle mustafa
öptüler
şeyhlerinin elini.
al atların kolanını sıktılar.
ve iznik kapısından
dizlerinde çırılçıplak bir kılıç
heybelerinde el yazma bir kitapla çıktılar...
kitaplarının adı:
«varidat»dı.
4.
börklüce mustafa ile torlak kemâl, bedreddinin elini öpüp atlarına binerek biri aydın, biri manisa taraflarına gittikten sonra ben de rehberimle konya ellerine doğru yola çıktım ve bir gün haymana ovasına ulaştığımızda
duyduk ki mustafa huruç eylemiş
aydın elinde karaburunda.
bedreddinin kelâmını söylemiş
köylünün huzurunda.
duyduk ki; «cümle derdinden kurtulup
piri pâk olsun diye,
on beş yaşında bir civan teni gibi, toprağın eti,
ağalar topyekün kılıçtan geçirilip
verilmiş ortaya hünkâr beylerinin timarı zeameti.»
duyduk ki...
bu işler duyulur da durmak olur mu?
bir sabah erken,
haymana ovasında bir garip kuş öterken,
sıska bir söğüt altında zeytin danesi yedik.
«varalım,
dedik.
görelim,
dedik.
yapışıp
sapanın
sapına
şol kardeş toprağını biz de bir yol
sürelim, dedik.»
düştük dağlara dağlara,
aştık dağları dağları...
dostlar,
ben yolculuk etmem bir başıma.
bir ikindi vakti can yoldaşıma
dedim ki: geldik.
dedim ki: bak
başladı karşımızda bir çocuk gibi gülmeğe
bir adım geride ağlayan toprak.
bak ki, incirler iri zümrüt gibidir,
kütükler zor taşıyor kehribar salkımları.
saz sepetlerde oynıyan balıkları gör:
ıslak derileri pul pul, ışıl ışıldır
ve körpe kuzu eti gibi aktır
yumuşaktır etleri.
dedim ki bak,
burda insan toprak gibi, güneş gibi, deniz gibi
bereketli.
burda insan gibi verimli deniz, güneş ve toprak..
5.
arkamızda hünkârın ve hünkâr beylerinin timar ve zeametli topraklarını bırakıp börklücenin diyarına girdiğimizde bizi ilk karşılayan üç delikanlı oldu. üçü de yanımdaki rehberim gibi yekpâre ak libaslıydılar. birisinin kıvırcık, abanoz gibi siyah bir sakalı ve aynı renkte ihtiraslı gözleri, kemerli büyük bir burnu vardı. vaktiyle musanın dinindenmiş. şimdi börklüce yiğitlerinden.
ikincisinin çenesi kıvrık ve burnu dümdüzdü. sakızlı rum bir gemiciymiş. o da börklüce müritlerinden.
üçüncüsü orta boylu, geniş omuzlu. şimdi düşünüyorum da, onu, yolparacılar koğuşunda yatan ve o yayla türküsünü söyliyen hüseyine benzetiyorum. yalnız hüseyin erzurumluydu. bu aydınlıymış.
ilk sözü söyliyen aydınlı oldu:
— dost musunuz düşman mı? dedi. dost iseniz hoşgeldiniz. düşman iseniz boynunuz kıldan incedir.
— dostuz, dedik.
ve o zaman öğrendik ki, sarohan valisi sismanın ordusunu, yani toprakları tekrar hünkâr beylerine vermek isteyenleri, bizimkiler karaburunun dar, dağlık geçitlerinde tepelemişlerdir.
yine, o yolparacılar koğuşunda yatan hüseyin’e benziyeni dedi ki:
— buradan ta karaburunun dibindeki denize dek uzayan kardeş soframızda bu yıl incirler böyle ballı, başaklar böyle ağır ve zeytinler böyle yağlı iseler, biz onları, sırma cepken giyer haramilerin kanıyla suladık da ondandır.
müjde büyüktü. rehberim:
— öyleyse tez dönelim. haberi bedreddine iletelim, dedi.
yanımıza sakızlı rum gemici anastası da alıp ve ancak eşiğine bastığımız kardeş toprağını bırakarak tekrar âl osman oğullarının karanlığına daldık.
bedreddini iznikte, göl kıyısında bulduk. vakit sabahtı. hava ıslak ve kederliydi.
bedreddin.
— nöbet bizimdir. rumeline geçek, dedi.
gece iznikten çıktık. peşimizi atlılar kovalıyordu. karanlık, onlarla aramızda duvar gibiydi. ve bu duvarın arkasından nal seslerini duyuyorduk. rehberim önden gidiyor, bedreddinin atı benim al atımla anastasınki arasındaydı. biz üç anaydık. bedreddin çocuğumuz ona bir kötülük edecekler diye içimiz titriyordu. biz üç çocuktuk. bedreddin babamız. karanlığın duvarı ardındaki nal sesleri yaklaşır gibi oldukça bedreddine sokuluyorduk.
gün ışığında gizlenip, geceleri yol alarak isfendiyara ulaştık. oradan bir gemiye bindik.
6.
bir gece bir denizde yalnız yıldızlar
ve bir yelkenli vardı.
bir gece bir denizde bir yelkenli
yapyalnızdı yıldızlarla.
yıldızlar sayısızdı.
yelkenler sönüktü.
su karanlıktı
ve göz alabildiğine dümdüzdü.
sarı anastasla adalı bekir
hamladaydılar.
koç salihle ben
pruvada.
ve bedreddin
parmakları sakalına gömülü
dinliyordu küreklerin şıpırtısını.
ben:
— ya! bedreddin! dedim,
uyuklıyan yelkenlerin tepesinde
yıldızlardan başka bir şey görmüyoruz.
fısıltılar dolaşmıyor havalarda.
ve denizin içinden
gürültüler duymuyoruz.
sade bir dilsiz, karanlık su,
sade onun uykusu.
ak sakalı boyundan büyük küçük ihtiyar
güldü,
dedi:
— sen bakma havanın durgunluğuna
derya dediğin uyur uyur uyanır.
bir gece bir denizde yalnız yıldızlar
ve bir yelkenli vardı.
bir gece bir yelkenli geçip karadenizi
gidiyordu deliormana
ağaçdenizine...
7.
bu orman ki deliormandır gelip durmuşuz
demek ağaçdenizinde çadır kurmuşuz.
«malûm niçin geldik,
malûm derdi derunumuz» diye
her daldan her köye bir şahin uçurmuşuz.
her şahin peşine yüz aslan takıp gelmiş.
köylü, bey ekinini, çırak çarşıyı yakıp
reaya zinciri bırakıp gelmiş.
yani rumelinde bizden ne varsa tekmil
kol kol ağaçdenizine akıp gelmiş...
bir kızılca kıyamet!
karışmış birbirine
at, insan, mızrak, demir, yaprak, deri,
gürgenlerin dalları, meşelerin kökleri.
ne böyle bir âlem görmüşlüğü vardır,
ne böyle bir uğultu duymuşluğu var
deliorman deli olalı beri....
8.
anastası deliormanda bedreddinin ordugâhında bırakıp ben ve rehberim geliboluya indik. bizden önce buradan denizi yüzerek geçen olmuş. galiba bir dildâde yüzünden. biz de denizi yüzerek karşı kıyıya vardık. lâkin bizi bir balık gibi çevik yapan şey bir kadın yüzünü ay ışığında seyretmek ihtirası değil, izmir yoluyla karaburuna, bu sefer şeyhinden mustafaya haber ulaştırmak işiydi.
izmire yakın bir kervansaraya vardığımızda, padişahın on iki yaşındaki oğlunun elinden tutan bayezid paşanın anadolu askerlerini topladığını duyduk.
izmirde çok oyalanmadık. şehirden çıkıp aydın yolunu tutmuştuk ki bir bağ içinde, bir ceviz ağacı altında, bir kuyuya serinlesin diye karpuz salmış dinlenen ve sohbet eden dört çelebiye rastladık. her birinin üstünde başka çeşit libas vardı. üçü kavukluydu, birisi fesli. selâm verdiler. selâm aldık. kavuklulardan birisi neşrî imiş. dedi ki:
— halkı ibahet mezhebine davet eden börklücenin üzerine sultan mehemmed bayezid paşa’yı gönderir.
kavuklulardan ikincisi şükrüllah bin şihâbiddin imiş. dedi ki:
— bu sofinin başına birçok kimseler toplandı. ve bunların dahi şer’i muhammediye muhalif nice işleri âşikâr oldu.
kavuklulardan üçüncüsü âşıkpaşazâde imiş. dedi ki:
- sual: ahir börklüce paralanırsa imanla mı gidecek, imansız mı?
- cevap: allah bilir anın çünkim biz anın mevti halini bilmezüz..
fesli olan çelebi ilâhiyat fakültesi tarihi kelâm müderrisiydi. yüzümüze baktı. gözlerini kırpıştırarak kurnaz kurnaz gülümsedi. bir şey demedi.
biz hemen atlarımızı mahmuzladık. ve bir bağ içinde, bir ceviz ağacı altında, bir kuyuya saldıkları karpuzları serinletip sohbet edenleri nallarımızın tozları arkasında bırakarak aydına, karaburuna, börklücenin yanına vardık.
9.
sıcaktı.
sıcak.
sapı kanlı, demiri kör bir bıçaktı
sıcak.
sıcaktı.
bulutlar doluydular,
bulutlar boşanacak
boşanacaktı.
o, kımıldanmadan baktı,
kayalardan
iki gözü iki kartal gibi indi ovaya.
orda en yumuşak, en sert
en tutumlu, en cömert,
en
seven,
en büyük, en güzel kadın:
toprak
nerdeyse doğuracak
doğuracaktı.
sıcaktı.
baktı karaburun dağlarından o
baktı bu toprağın sonundaki ufka
çatarak kaşlarını :
kırlarda çocuk başlarını
kanlı gelincikler gibi koparıp
çırılçıplak çığlıkları sürükleyip peşinde
beş tuğlu bir yangın geliyordu karşıdan ufku sarıp.
bu gelen
şehzade murattı.
hükmü hümâyun sâdır olmuştu ki şehzade muradın
ismine
aydın eline varıp
bedreddin halifesi mülhid mustafanın başına ine.
sıcaktı.
bedreddin halifesi mülhid mustafa baktı,
baktı köylü mustafa.
baktı korkmadan
kızmadan
gülmeden.
baktı dimdik
dosdoğru.
baktı o.
en yumuşak, en sert
en tutumlu, en cömert,
en
seven,
en büyük, en güzel kadın :
toprak
nerdeyse doğuracak
doğuracaktı.
baktı.
bedreddin yiğitleri kayalardan ufka baktılar.
gitgide yaklaşıyordu bu toprağın sonu
fermanlı bir ölüm kuşunun kanatlarıyla.
oysaki onlar bu toprağı,
bu kayalardan bakanlar, onu,
üzümü, inciri, narı,
tüyleri baldan sarı,
sütleri baldan koyu davarları,
ince belli, aslan yeleli atlarıyla
duvarsız ve sınırsız
bir kardeş sofrası gibi açmıştılar.
sıcaktı.
baktı.
bedreddin yiğitleri baktılar ufka...
•
en yumuşak, en sert,
en tutumlu, en cömert,
en
seven,
en büyük, en güzel kadın :
toprak
nerdeyse doğuracak
doğuracaktı.
sıcaktı.
bulutlar doluydular.
nerdeyse tatlı bir söz gibi ilk damla düşecekti yere.
birden-
- bire
kayalardan dökülür
gökten yağar
yerden biter gibi,
bu toprağın verdiği en son eser gibi
bedreddin yiğitleri şehzade ordusunun karşısına
çıktılar.
dikişsiz ak libaslı
baş açık
yalnayak ve yalın kılıçtılar.
mübalâğa cenk olundu.
aydının türk köylüleri,
sakızlı rum gemiciler,
yahudi esnafları,
on bin mülhid yoldaşı börklüce mustafanın
düşman ormanına on bin balta gibi daldı.
bayrakları al, yeşil,
kalkanları kakma, tolgası tunç
saflar
pâre pâre edildi ama,
boşanan yağmur içinde gün inerken akşama
on binler iki bin kaldı.
hep bir ağızdan türkü söyleyip
hep beraber sulardan çekmek ağı,
demiri oya gibi işleyip hep beraber,
hep beraber sürebilmek toprağı,
ballı incirleri hep beraber yiyebilmek,
yârin yanağından gayrı her şeyde
her yerde
hep beraber!
diyebilmek
için
on binler verdi sekiz binini..
yenildiler.
yenenler, yenilenlerin
dikişsiz, ak gömleğinde sildiler
kılıçlarının kanını.
ve hep beraber söylenen bir türkü gibi
hep beraber kardeş elleriyle işlenen toprak
edirne sarayında damızlanmış atların
eşildi nallarıyla.
tarihsel, sosyal, ekonomik şartların
zarurî neticesi bu!
deme, bilirim!
o dediğin nesnenin önünde kafamla eğilirim.
ama bu yürek
o, bu dilden anlamaz pek.
o, «hey gidi kambur felek,
hey gidi kahbe devran hey,»
der.
ve teker teker,
bir an içinde,
omuzlarında dilim dilim kırbaç izleri,
yüzleri kan içinde
geçer çıplak ayaklarıyla yüreğime basarak
geçer aydın ellerinden karaburun mağlûpları..*
10.
karanlıkta durdular.
sözü o aldı, dedi:
«— ayasluğ, şehrinde pazar kurdular.
yine kimin dostlar
yine kimin boynun vurdular?»
yağmur
yağıyordu boyuna.
sözü onlar alıp
dediler ona:
«— daha pazar
kurulmadı
kurulacak.
esen rüzgâr
durulmadı
durulacak.
boynu daha
vurulmadı
vurulacak.»
karanlık ıslanırken perde perde
belirdim onların olduğu yerde
sözü ben aldım, dedim :
«— ayasluğ şehrinin kapısı nerde?
göster geçeyim!
kalesi var mı?
söyle yıkayım.
baç alırlar mı?
de ki vermeyim!»
sözü o aldı, dedi:
«—ayasluğ şehrinin kapısı dardır.
girip çıkılmaz.
kalesi vardır,
kolay yıkılmaz.
var git al atlı yiğit
var git işine!..»
dedim: «— girip çıkarım!»
dedim: «-—yakıp yıkarım!»
dedi: «—yağış kesildi
gün ağarıyor.
cellât ali,
mustafayı
çağırıyor!
var git al atlı yiğit
var git işine!..»
dedim: «— dostlar
bırakın beni
bırakın beni.
dostlar
göreyim onu
göreyim onu!
sanmayınız
dayanamam.
sanmayınız
yandığımı
el âleme belli etmeden yanamam!
dostlar
"olmaz!" demeyin,
"olmaz!" demeyin boşuna.
sapından kopacak armut değil bu
armut değil bu,
yaralı olsa da düşmez dalından;
bu yürek
bu yürek benzemez serçe kuşuna
serçe kuşuna!
dostlar
biliyorum!
dostlar
biliyorum nerde, ne haldedir o!
biliyorum
gitti gelmez bir daha!
biliyorum
bir deve hörgücünde
kanıyan bir çarmıha
çırılçıplak bedeni
mıhlıdır kollarından.
dostlar
bırakın beni,
bırakın beni.
dostlar
bir varayım göreyim
göreyim
bedreddin kullarından
börklüce mustafayı
mustafayı.»
•
boynu vurulacak iki bin adam,
mustafa ve çarmıhı
cellât, kütük ve satır
her şey hazır
her şey tamam.
kızıl sırma işlemeli bir haşa
altın üzengiler
kır bir at.
atın üstünde kalın kaşlı bir çocuk
amasya padişahı şehzade sultan murat.
ve yanında onun
bilmem kaçıncı tuğuna ettiğim bayezid paşa!
satırı çaldı cellât.
çıplak boyunlar yarıldı nar gibi,
yeşil bir daldan düşen elmalar gibi
birbiri ardına düştü başlar.
ve her baş düşerken yere
çarmıhından mustafa
baktı son defa.
ve her yere düşen başın
kılı depremedi:
—iriş
dede sultanım iriş!
dedi bir,
başka bir söz demedi..
11.
bayezid paşa manisaya gelmiş, torlak kemâli anda bulup anı dahi anda asmış, on vilâyet teftiş edilerek gidecekler giderilmiş ve on vilâyet betekrar bey kullarına timar verilmişti.
rehberimle ben, bu on vilâyetten geçtik. tepemizde akbabalar dolaşıyor ve zaman zaman acayip çığlıklar atarak karanlık derelerin içine süzülüyorlar, henüz kanları kurumamış körpe kadın ve çocuk ölülerinin üstüne iniyorlardı. yollarda, güneşin altında, genç, ihtiyar erkek cesetleri serili olduğu halde, kuşların yalnız kadın ve çocuk etini tercih etmeleri karınlarının ne kadar tok olduğunu gösteriyordu.
yollarda hünkâr beylerinin alaylarına rastlıyorduk.
hünkârın bey kulları; çürümüş bir bağ havası gibi ağır ve büyük bir güçlükle kımıldanabilen rüzgârların içinden ve parçalanmış toprağın üstünden geçerek, rengârenk tuğları, davullarıyla ve çengü çigane ile timarlarına dönüp yerleşirlerken biz on vilâyeti arkada bıraktık. gelibolu karşıdan göründü. rehberime:
— takatim kalmadı gayrı, dedim, denizi yüzerek geçmem mümkün değil.
bir kayık bulduk.
deniz dalgalıydı. kayıkçıya baktım. bir almanca kitabın iç kapağından koparıp koğuşta başucuma astığım resme benziyor. kalın bıyığı abanoz gibi siyah, sakalı geniş ve bembeyaz. ömrümde böyle açık, böyle konuşan bir alın görmemişimdir.
boğazın orta yerine gelmiştik, deniz durmamacasına akıyor, kurşun boyalı havanın içinde sular köpüklenerek kayığımızın altından kayıyordu ki koğuştaki resme benziyen kayıkçımız:
— serbest insan ve esir, patriçi ve pleb, derebeyi ve toprak kölesi, usta ve çırak, bir kelime ile ezenler ve ezilenler, nihayet bulmaz bir zıddıyette birbirine karşı göğüs gererek bazen el altından, bazen açıktan açığa fasılasız bir mücadeleyi devam ettirdiler; dedi.
12.
rumeline ayak bastığımızda çelebi sultan mehemmedin selânik kalesindeki muhasarayı kaldırarak sereze geldiğini duyduk. bir an önce deliormana ulaşmak için gece gündüz yol almağa başladık.
bir gece yol kenarında oturmuş dinleniyorduk ki, karşıdan deliorman taraflarından gelip serez şehrine doğru giden üç atlı, doludizgin önümüzden geçti. atlılardan birinin terkisinde bir heybe gibi bağlanmış, insana benzer bir karaltı görmüştüm. tüylerim diken diken oldu. rehberime dedim ki:
ben tanırım bu nal seslerini.
bu köpükleri kanlı simsiyah atlar
karanlık yolun üstünden dörtnala geçip
hep böyle terkilerinde bağlı esirler götürdüler.
ben tanırım bu nal seslerini.
onlar
bir sabah
çadırlarımıza bir dost türküsü gibi gelmişlerdir.
bölüşmüşüzdür ekmeğimizi onlarla.
hava öyle güzeldir,
yürek öyle umutlu,
göz çocuklaşmış
ve hakîm dostumuz şüphe uykuda...
ben tanırım bu nal seslerini.
onlar
bir gece
çadırlarımızdan doludizgin uzaklaşırlar.
nöbetçiyi sırtından bıçaklamışlardır
ve terkilerinde
en değerlimizin
arkadan bağlanmış kolları vardır.
ben tanırım bu nal seslerini
onları deliorman da tanır..
filhakika bu nal seslerini deliormanın da tanıdığını çok geçmeden öğrendik. çünkü ormanımızın eteklerine ilk adımımızı atmıştık ki, bayezid paşanın diğer tedbiratı saibe ile ormana adamlar bıraktığını, bunların karargâha kadar sokulup bedreddinin müritliğine dahil olduklarını ve bir gece şeyhimizi çadırında uykuda bastırıp kaçırdıklarını duyduk. yani yol kenarında rastladığımız üç atlı osmanlı tarihindeki provokatörlerin ağababası idiler ve terkilerinde götürdükleri esir de bedreddindi.
13.
rumeli, serez
ve bir eski terkibi izafi:
huzûru hümayun.
ortada
yere saplı bir kılıç gibi dimdik
bizim ihtiyar.
karşıda hünkâr.
bakıştılar.
hünkâr istedi ki:
bu müşahhas küfrü yere sermeden önce,
son sözü ipe vermeden önce,
biraz da şeriat eylesin ibrazı hüner
âdâb ü erkâniyle halledilsin iş.
hazır bilmeclis
mevlâna hayder derler
mülkü acemden henüz gelmiş
bir ulu danişmend kişi
kınalı sakalını ilhamı ilâhiye eğip,
«malı haramdır amma bunun
kanı helâldır» deyip
halletti işi...
dönüldü bedreddine.
denildi: «sen de konuş.»
denildi: «ver hesabını ilhadının.»
bedreddin
baktı kemerlerden dışarı.
dışarda güneş var.
yeşermiş avluda bir ağacın dalları
ve bir akarsuyla oyulmaktadır taşlar.
bedreddin gülümsedi.
aydınlandı içi gözlerinin,
dedi:
— mademki bu kerre mağlubuz
netsek, neylesek zaid.
gayrı uzatman sözü.
mademki fetva bize aid
verin ki basak bağrına mührümüzü..
14.
yağmur çiseliyor,
korkarak
yavaş sesle
bir ihanet konuşması gibi.
yağmur çiseliyor,
beyaz ve çıplak mürted ayaklarının
ıslak ve karanlık toprağın üstünde koşması gibi.
yağmur çiseliyor,
serezin esnaf çarşısında,
bir bakırcı dükkânının karşısında
bedreddinim bir ağaca asılı.
yağmur çiseliyor.
gecenin geç ve yıldızsız bir saatidir.
ve yağmurda ıslanan
yapraksız bir dalda sallanan şeyhimin
çırılçıplak etidir.
yağmur çiseliyor.
serez çarşısı dilsiz,
serez çarşısı kör.
havada konuşmamanın, görmemenin kahrolası hüznü
ve serez çarşısı kapatmış elleriyle yüzünü.
yağmur çiseliyor...
bir takım aşağılık güçlerin istedikleri gibi at koşturmak istedikleri bir coğrafyada, o coğrafyanın en özgürlükçü, en bağımsız ülkesini kurmuş ve bu yüzden o yayılmacı ülke politikalarının bir numaralı hedefi haline gelmiş asker ve düşünce adamı. ne yazık ki bu hain güçler mustafa kemal’in kuruduğu ülkede özellikle soğuk savaş döneminde uyguladıkları sistemli politikalarıyla bir takım hainleri de kullanarak mustafa kemal düşmanları yaratmayı başarabilmişlerdir. ama bu güçler yaklaşık elli yıldır bizi yönetenlerin politikalarına bakarak özgürlükçü ve bağımsız fikirlerimizden ödün verdiğimizi düşünüyorlarsa çok yanılmaktadırlar. çünkü mustafa kemal’in dediği gibi: "bağımsızlık ve özgürlük bizim karakterimizdir."
zengin bir aileden gelmektedir. babası ve amcaları para ödeyip askerlik yapmazken o kendi kurduğu, daha çok giresun ve çevresinden oluşan gönüllü birliğiyle balkan savaşı, birinci dünya savaşı ve kurtuluş savaşına katılmıştır. kurtuluş savaşı sırasında düzenli orduya geçildiğinde adamlarıyla birlikte resmi üniforma yerine yöresel kıyafetlerini giymeye devam etmişlerdir. savaş sonrası yine karadenizlilerden oluşan meclis muhafız koruma alayının komutanlığını yapmıştır. meclisteki oturumlarda, mustafa kemal karşıtı ve hilafet yanlısı ikinci grup’un en etkili ismi olan ve mustafa kemal’e sürekli sert eleştiriler yönelten trabzon mebusu ali sukru bey’i evine davet edip boğdurtmuştur. bu olay üzerine mecliste büyük tartışmalar yaşanmıştır. hükümet kuvvetlerince evi ablukaya alınmış, teslim olmayı reddedince da çıkan çatışmada ölü olarak ele geçirilmiş, kafası gövdesinden ayrılarak bir ayağından meclis bahçesine asılmıştır.
birinci dünya savaşı yıllarına kadar yüzlerce yıl sorunsuz bir şekilde birlikte yaşamış iki halkın beyinlerine kin ve nefret enjekte eden abd, rusya, ermenistan ve şimdiki bir çok ab ülkesinden sonra suçlanması gereken, sıradan bir cinayetin suçlusu...
resmi kayıtlara göre 1948 nisan’ında, onu yurtdışına kaçıracak olan, ordudan atılmış bir astsubay tarafından sopayla dövülerek öldürülmüş komünist şair, yazar. fakat ailesi ve yakın çevresi buna hiç ihtimal vermemiş, milli emniyet tarafından işkenceyle öldürüldüğüne inanmıştır. normalde cinayetin cezası idam, 24 yıl ya da 18 yıl iken ali ertekin 2 yıl tutuklu kaldıktan sonra 1950 yılında 4 yıl hüküm giymiştir. cezasının indirim nedeni tutanaklarda ’milli hisleri tahrik’ olarak belirtilmiştir...
(bkz: put your lights on)
eksi sozluk...
nazım hikmet’in, türk kurtuluş savaşı’nı en iyi anlatan şiir olan bu destanı orduyu isyana teşvik suçundan ’39 - ’40 - ’41 yıllarında cezaevinde yatmaktayken yazmış olması ironik olsa gerek...
ateşi ve ihaneti gördük.
ve kanlı bankerler pazarında
memleketi alamana satanlar,
yan gelip ölülerin üzerinde yatanlar,
düştüler can kaygusuna
ve kurtarmak için başlarını halkın gazabından,
karanlığa karışarak basıp gittiler.
yaralıydı, yorgundu, fakirdi millet
en azılı düvellerle dövüşüyordu fakat,
dövüşüyordu köle olmamak için iki kat,
iki kat soyulmamak için...
ateşi ve ihaneti gördük.
ve kanlı bankerler pazarında
memleketi alamana satanlar,
yan gelip ölülerin üzerinde yatanlar,
düştüler can kaygusuna
ve kurtarmak için başlarını halkın gazabından,
karanlığa karışarak basıp gittiler.
yaralıydı, yorgundu, fakirdi millet
en azılı düvellerle dövüşüyordu fakat,
dövüşüyordu köle olmamak için iki kat,
iki kat soyulmamak için...
başkaları tarafından sevgilisine bakılması hoşuna giden bir erkeğin yapacağı teşviktir...
(bkz: rus erkegi)
(bkz: rus erkegi)
ismini kim bulduysa şekil bakımından cuk oturtmuş yani bravo. gerçi rahip bayıldı falan da olabilirdi ama neyse uzatmayayım...
şeyh bedreddin’in müridlerinden biridir. eski bir akıncıdır. bedreddin iznik’te sürgündeyken, görüşlerini yayması için kendisini aydın yöresine; torlak kemal’i de manisa yöresine göndermiştir. binlerce mürid toplayıp devlet için tehlikeli olmaya başlayınca eski bir bulgar prensi olan saruhan valisi aleksandre sisman, ordusuyla börklüce’nin üzerine yürümüş ve yapılan savaşta valinin ordusu ağır bir yenilgiye uğramış ve kendisi de öldürülmüştür. saruhan valisi’nin bu başarısızlığının ardından çelebi mehmet oğlu şehzade murad ve bayezid paşa’yı daha büyük bir orduyla börklüce’nin üzerine göndermiştir. karaburun’da yapılan savaşta her iki tarafta ağır kayıplar vermiş fakat sayıca üstün olan şehzade ordusu börklüce ve müridlerini bozguna uğratmış ve börklüce yaralı olarak ele geçirildikten sonra çarmıha gerilerek bir devenin üzerinde şimdiki adı selçuk olan ayasluğ’a götürülmüş, iki bine yakın adamı gözlerinin önünde idam edildikten sonra kendisi de işkenceyle öldürülmüştür.
ömrümün 3 yılını geçirdiğim, caretta caretta kaplumbağalarıyla ünlü iztuzu plajının ve kaunos harabelerinin bulunduğu ortaca ilçesine bağlı sevimli belde...
7 - 8 yıl önce çıkardıkları bir albümde malabadi köprüsü’nü güzel yorumlamış grup...
neden bekliyorsun?
bu sözlük, duygu ve düşüncelerini özgürce paylaştığın bir platform, hislerini tercüme eden özgür bilgi kaynağıdır.
katkıda bulunmak istemez misin?