tramvay ikilemi

şu aralar dolar bozdurup bozdurmama ikileminde olan milletimizin aklını karıştırıp yanlış düşüncelere sevk etmeye çalışan esefle kınadığım başlık.

edit:edit

bir sağlıklı hastayı ölüme iteleyerek organ bağışı ile beş hastayı kurtarma ikilemi gibi bir olay.

ilk okuyuşta şişkoyu raylara atardım desem de düşününce kasıtlı bir şekilde bunu yapmak çok güç geldi. emekçi kardeşimiz affet bizi.

Binmezdim ben kardeş tramvaya falan

Kimsenin cevap vermek istemediği klasik düşünce deneyi Tramvay probleminde, kontrol edilemeyen bir tramvay, beş işçinin bulunduğu ray üzerinde gidiyor. İşçilerin tramvayın geldiğinden haberi yok, sadece siz görüyorsunuz. Aşağıya doğru baktığınızda, bir kaldıracın olduğunu farkediyorsunuz. Kaldıracı çektiğiniz zaman, tramvay yandaki raya yönleniyor, fakat orada da bir işçi duruyor ve onun da ne olduğundan haberi yok. İşçilerin raydan kaçmak için yeterli zamanı yok, ya kaldıracı çekip beş işçiyi kurtaracaksınız fakat bir işçi ölecek, ya da kaldıracı çekmeyip beş işçinin ölmesine neden olacaksınız.

Bir diğer senaryoda ise bir kaldıraç yok fakat rayların üzerindeki bir üstgeçitte şişman bir adam bulunuyor. Bu adamı rayların üzerine ittiğiniz zaman tramvay duruyor ve beş kişi kurtuluyor.

Yapılan araştırmalar, insanların üstgeçitteki adamı itmek istemediğini, bunun yerine kaldıracı çekmeyi tercih ettiğini göstermiş. Çünkü insanlar, kasıtlı olarak bir insanı öldürmekle, başka birinin ölmesine izin vermek arasında seçim yapmaları gerektiği zaman, birinci seçeneği seçmiyorlar. Kaldıracı çekmeye karar verdiğimiz zaman, akılcı zihnimiz etkin hale geliyor ve beş insanı kurtarıyor. Ancak bazı düşünürler, Sonuççuluk veya yararcılık gibi, sadece sonuçlarına dayalı olarak bir eylemin izin verilebilirliğini değerlendiren ahlakî kuramların, öldürmeye sebep olan bazı eylemlerin izin verilebilir iken neden diğerlerinin böyle olmadığını açıklayamadığını öne sürmüştür.

siz olsanız ne yapardınız?