semsettin sami

saglam yazar’mis.

türk eğitim sistemine göre "batılı anlamda ilk romanın yazarı." söz konusu roman da taaşşuk u talat ve fitnat. ancak hatırlatmakta yarar var, kendisinden önce gayrimüslim yazarlar, batılı anlamda romanlar yazmıştır.

şemseddin sami, (1 haziran 1850 frashër (arnavutluk) - 5 haziran 1904 istanbul) arnavut kökenli türk yazar ve araştırmacı. ilk türk romanı olan ``taaşşuk-ı talat ve fitnat`` ile ilk türkçe sözlük ``kamus-ı türki’nin yazarı``dır; önemli bir dil bilginidir.

1850’de bugünkü yunanistan sınırları içinde kalan yanya’da (ioannina) doğdu. tımar sahibi fraşerî ailesinden halil bey’in oğludur. ortaöğrenimini yanya’daki bir rum lisesinde tamamladı. eski yunanca, fransızca ve italyanca öğrendi.

bir süre yanya’da mektubi kalemi’nde çalıştı. 1871’da istanbul’a geldi. matbuat kalemi’nde memur olarak göreve başladı. memurluk yaparken bir yandan da sirac ve hadika gazetelerinde çalıştı. 1874’te trablusgarp’a gitti. vilayet gazetesini yönetti. ardından istanbul’a döndü. 1876’da yayınlanmaya başlanan sabah gazetesinin başyazarı oldu. tercüman-ı şark gazetesinde de çalıştı. bu gazetenin kapanmasından sonra aile (1880) ve hafta (1981-1982) dergilerinde yazılar yazdı. 1893’te sarayda kurulan teftiş’i askeri komisyonu’nun başkatipliğine getirildi. 1896’dan sonra 2. abdülhamid tarafından erenköy’deki evinde ikamete mahkum edildi. 18 haziran 1904’te istanbul’da yaşamını yitirdi.

yaşamının son yıllarını araştırarak, yazarak geçirdi. tüm yaşamını türkçe’ye adadı. dilin sorunlarını inceledi, türkçe’nin yabancı sözcük ve kurallardan arındırılmasına çalıştı. en önemli çalışmalarını dil konusunda yaptı. türkçe’ye osmanlıca denilmesine karşı çıktı. ona göre türkçe konuşan kavmin adı türktü. arapça ve farsça sözcükler yüzyıllarca kullanılmalarına rağmen türkçe’yle kaynaşmamış, yabancı kalmışlardı. doğu türkçesi, söyleyiş kabalığına karşın sözcük dağarcığı bakımından batı türkçesi’nden zengindi. bu nedenle batı türkçesi’ne tercih edilmeliydi. türkçe’yi zengileştirmenin yolu yabancı sözcükler yerine doğu türkçesi’ndeki sözcüklerin kullanımının artırılmasıydı. şemseddin sami, osmanlıca’daki sözcüklerin yüzde 80’inin konuşma dilinde kullanılmadığını, tanzimat edebiyatının osmanlı ve osmanlıca etkisinden uzaklaşmaya çalışmasına rağmen, sözcük kaynağı konusunda sıkıntı çektiğini savundu. türkçe konusunda çalışmalarının yanında tarih ve coğrafya ile ilgili araştırmalar da yaptı.


ayrıca kendisi ali sami yen’in babasıdır.

batılı anlamda ilk romanın yazarı...
(bkz: taasuki talat ile fitnat)