temelde 3 çeşidi vardır:
normal basma (normal pronation): ayak yere bastığında yüzde 15 civarında içe döner, bu normal ve ideal olandır. ayak dengeli şekilde bütün ağırlığı absorbe eder.
içe basma (over pronation): eğer ayak yüzde 15'den fazla içe dönüyorsa bu içe basma olur, ağırlığın büyük kısmı ayak baş ve ikinci parmağa yüklenir, ki bu sağlıklı değildir, özellikle koşuyorsanız sakatlığa davetiye çıkarır. ayağı dengeliyici (stability) ya da hareket kontrol eden (motion control) türü ayakkabı kullanmak gerekir.
dışa basma (under pronation ya da supination): eğer ayak yüzde 15 den az içe dönüyorsa yine verimli bir basış sağlanamaz. ağırlığın büyük kısmı tabanın dış tarafındaki ufak bölgeye biner, bu da sakatlığa davetiye çıkarır. bu durumda yastıklamalı (cushioned) türü ayakkabı kullanılmalıdır.
peki ayak yapımızın nasıl olduğunu nasıl anlayacağız. bunun birkaç yolu var:
1- ıslak ayak testi: ayak tabanımızı tamamen ıslatıp düz ve sert bir zemine koyduğumuz beyaz bir kağıt ya da gazete kağıdına basıyoruz, ardından ayak şeklimize bakıyoruz, eğer ayağımızın ayası açıkça belli oluyorsa natürel, aya hiç belli değil ve tamamen basılmış ise içe basan, ayak izini iki parça halinde görecek kadar oyuk varsa dışa basan olduğumuzu anlıyoruz, aşağıdaki videoda da konu mevcut.
2- koşu ayakkabısı satan yerlerdeki uzmanlardan yardım alıyoruz (tabi büyük perakendecilerde ciro baskısı altında çalışan arkadaşları kast etmiyorum. mekan adı verirdim ama şimdi reklam olmasın, bizi bir yere angaje sanmayın, internet önünüzde arayıp bulun, ya da özelden sorarsanız ben söylerim size nereye gidebileceğinizi)
3- koşu ayakkabısı üreten ciddi markalar internet sitelerinde size içinde ıslak ayak testini de içeren bazı testler yaptırarak size en uygun ayakkabıyı bulmanız için yardımcı oluyorlar. tabi tek değişken ayak yapısı değil, ne kadar mesafe koştuğunuz, ne kadar sıklıkla koştuğunuz, cinsiyetiniz, kilonuz gibi değişkenler de var.
http://www.brooksrunning.com/en_us/ShoeFinder
http://www.asics.com/us/en-us/product-finder/shoe
http://www.myprecisionfit.com/#!/page/0
Son olarak eğer koşmaya yeni başlayacaksanız sakın gidip mağazadan rengini beğendiğiniz ayakkabıyı almayın, önce yukarıda açıkladığım çerçevede bir araştırma yapın, sonra renge şekle karar verin. bir de bu ekipmanları sadece nike adidas ve puma'nın üretmediğini bilin, koşu camiasında bu markaların pek esamesi okunmaz, bunun saucony'si var, brooks'u var, asics'i var, mizuno'su var. bunlara da bakın satın almadan önce.
detaylı açıklamaya aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.
http://www.runnersworld.com/tag/pronation
ayrıca şu video da mevcut: