osmanlı ağırlık olcu birimleri

zerre — en küçük ölçü

2 zerre = 1 kıtmir

2 kıtmir = 1 nakir

2 nakir = 1 fitil

2 fitil = 1 buğday

1 buğday = 1 habbe = 2 arpa = 4 pirinç veya takriben 100 hardal tanesi

4 buğday = 1 kırat

4 kırat = 1 denk

4 denk = 1 dirhem

1 dirhem = 16 kırat — 64 habbe veya buğday

1 dirhem = 7/10 miskal

1,5 » = 1 miskal (veya 1,45 dirhem)

1 dirhemi şer’i = 14 kırat

1 miskal = 24 kırat

400 dirhem = 1 okka


bu ölçülerden bir kısmının gram esasına göre mukabilleri şöyledir :

1 buğday veya habbe _ = 50 mgr.

1 kırat _____________ = 200 mgr.

1 miskal ____________ = 4,8 gr.

1 dirhem ____________ = 3,207 gr.

dirhem kelimesi arap para sisteminde gümüş sikke birimi idi. dirhemin tam ve kat’i olarak ağırlığını tesbit etmek mümkün değildir. dirhemin resmî rayici hakkındaki bilgiler de birbirini pek tutmamaktadır. belli olan ve kabul edilen esas bir dirhemin, bir miskalin onda yedisine eşit bulunduğudur.

üç nev’i dirhem ölçüsü vardır :

— dirhem-i şer’i = 14 kırat gümüş için kullanılır.

— dirhem-i örfi veya miri = 16 kırat gümüş için kullanılır.

— dirhem — 16 kırat = 3,207 gr.

bunlardan dirhem-i şer’î, zekât gibi dinle ilgili hususlarda esas olarak kullanılmıştır. dirhem-i örfî ise 16 kırattır fakat kullanıldığı yerin örfüne uygundur. dirhem bu ölçülerin sabit olanıdır ve 3,207 gram mukabilidir. buna nazaran bir kırat 200,46 mgr. etmektedir. fakat 1910 yılında paris’te toplanan milletlerarası konferansta, mücevhercilerce, bir kıratın kesirsiz olarak 200 mgr. a eşit kabul edilmesine karar verilmiştir. buna göre de bir buğday 50 mgr. a eşit olmaktadır.

kaynak: osmanlılarda madeni paralar / yapı kredi bankası yayınları / 1968