lütfi kirdar

1887’de kerkuk’te dunyaya gelen kirdar, ilk ve orta ogrenimini kerkuk’te, lise ogrenimini de bagdat’ta tamamladi. daha sonra, 1908 yilinda istanbul tip fakultesi’ne girdi fakat balkan savasi cikinca ogrenimini yarida birakip savasa katildi. savas bittikten sonra tekrar tip fakultesi’ne donen kirdar, buradan 1913 yilinda mezun oldu. mezuniyetinin ardindan necef ve musul’da doktorluk yapti. istiklâl savasi sirasinda kizilay saglik ve sihhi imdat ekibi baskani olarak bulundu. hayatinin neredeyse on yili sicak savasin yasandigi bolgelerde gecen kirdar, kurtulus savasi’nin basariya ulasmasindan sonra izmir saglik muduru oldu.

yunanistan ve turkiye arasinda yaklasik 1.5 milyon insanin yer degistirdigi bu donemde, izmir onemli bir liman olarak yoksul, caresiz ve hasta insanlara kalici ya da gecici olarak ev sahipligi yapmisti. savasin bitmesine ragmen binlerce insan salgin hastaliklardan dolayi hayatini kaybediyordu. kirdar, gecesini gunduzune katarak bu salgin hastaliklara karsi buyuk mucadeleler gosterdi ve daha fazla insan olmeden salgin hastaliklarin giderilmesinde basarili oldu. buradaki basarilarindan oturu manisa valiligi’ne atandi. bu gorevi sirasinda sadece doktorlukta degil sehircilikte de oldukca yetenek sahibi oldugunu ispatlayan kirdar, 8 aralik 1938’de istanbul vali ve belediye baskanligi’na atandi.

dr. kirdar, ilk olarak istanbul’un su ve elektrik islerine el atti ve cok kisa bir zaman icinde terkos suyunu kisi basina 48 litreden 184 litreye yukseltti. anadolu yakasindaki su tesislerini de genisleterek elmali bendi’ne verilen 7300 metrekup suyu 10 bin 500 metrekupe cikardi. temizlik islerinin odenegini 460 bin liradan 2.5 milyon liraya yukseltti. bu arada imar islerine de el atan kirdar, yeni yollar yapmaya koyuldu. taksim meydani’nin duzenlenmesi de kirdar doneminde yapildi. meydanin sisli tarafinda bulunan taksim kislasi’ni yiktirarak halaskargazi bulvari’ni taksim’e bagladi. o donemde stadyum olarak kullanilan ve istanbul’un en zarif tarihi eserlerinden biri olan taksim kislasi’nin yikilmasinin hata oldugunu yillar sonra kabul etti. buradaki stadyumu kaldirdi, ardindan da dolmabahce stadyumu’nu yaptirdi. eminonu’ndeki yeni cami ve misircarsisi’nin cevresinin duzenlenmesini sagladi.

daha sonra kirdar, yildiz parki’ni ve emirgan korusu’nu halka acti ve icindeki koskleri restore ettirdi. bu arada essiz guzellikte bir kumsala sahip olan florya’nin turistik bir belde olmasi icin gereken yatirimi yapti. actigi bu tesisler sayesinde belediyenin gelirleri kat kat artti ve bu sayede belediye, sehrin en uzak beldelerinde yasayan insanlarin kentle ulasim baglantisini sagladi. acik hava tiyatrosu’nu istanbullular’in hizmetine de sunan lutfi kirdar, modern kent insaninin tum ihtiyaclarini karsilayacak kalitede konut yapimina da onem verdi. levent’teki iki katli, bahce nizamli, genis sokakli ve saglam altyapili konutlar onun doneminde insa edildi ve halka taksitle satildi. sisli’de ataturk, asiyan’da tevfik fikret ile fatih’te belediye muzesini kurdu. simdi isminin verildigi spor sergi sarayi’ni ve tepebasi tiyatrosu’na ilaveten yeni sehir tiyatrolari yaptirdi. lutfi kirdar’in en onemli ozelligi zorunlu olmadigi halde seffaf olmasiydi. her ay, basin mensuplarini belediye binasinda toplayarak aylik icraatlerini anlatir, hesaplarini aciklar, yaptigi islerin niteligi ve estetik kalitesi konusunda gazetecilerin gorus ve onerilerini alirdi.

1949’da gorevinden ayrilarak stockholm buyukelciligi’ne atanan kirdar, ayni yilin aralik ayinda yapilan ara secimlerde chp’den manisa milletvekili olarak meclis’e girdi (1949-1950). 1954 ve 1957 secimlerinde dp listesinden istanbul milletvekili oldu. son menderes hukumetinde saglik ve sosyal yardim bakani (1957-1960) olarak gorev yaparken, 27 mayis’ta tutuklandi. yargilandigi yassiada’da 17 subat 1961’de gecirdigi bir kalp krizi sonucu yasama veda etti.

(bkz: lutfi kirdar kongre ve sergi sarayi)