(bkz: var git ölüm)
karacaoğlan
yasamını zevke,aşka ve halkını eglendirmeye adamış bir aşıktır...onun için ilahi aşktan çok bu dünyadaki aşk önemlidir...çok çapkın oldugu bilinir.evli kadınlara dahi aşık olmuştur.uçarıdır.şiirleri çok ünlüdür...16.yy da yasamıştır.kendi mahlasını kullanan bir sürü aşık vardır.ama asıl karacaoglan ın cukurova yöresinde yasamış oldugu bir gercektir.egitimsiz bir aşıktır;ancak buna ragmen iyi bir saz ustasıdır.sazını alıp diyar diyar sevgilisini arar...
(bkz: karaoglan)
(bkz: güzel ne güzel olmuşsun)
gercekten yasamamistir; ama bazi ozanlar, kendi adlarina karacaoglan deyip siir yazmislardir. edebiyatimizda bilinen bes tane karacaoglan vardir.
(bkz: bir kiz bana emmi dedi)
(bkz: karacoglan)
(bkz: gonul)
(bkz: bugun derdin yarin derdin)
(bkz: yesil ba$li govel ordek)
cogu halk sairi gibi, elimizde karacoglan’in yasami ile ilgili kesin bir bilgi ya da belge yoktur. bildiklerimiz, bazi soylentilere ve siirlerine dayanmaktadir.
guney illerimizdeki (mersin, adana, k.maras vb.) yaygin bir soylentiye gore adana’nin ilcesi olan bahce’ye bagli farsak (varsak) koyunde dogmustur.
"kozan dagindan neslimiz
ari turkmendir aslimiz
varsak’tir durak yerimiz"
dizeleri de bu soylentiyi dogrulamaktadir.
"bin on beste beratcigim yazildi
seksen beste belkemigim bozuldu
bin doksanda mezarcigim kazildi"
dizelerine gore de 1015 (1606)’de dogdugu ve 1090 (1680) ’da 75 yasinda oldugu anlasilmaktadir.
1640-1649 tarihleri arasinda padisahlik yapmis olan sultan ibrahim doneminde tutsak edilmis, kisa zamanda turkceyi ve turk muzigini ogrenmis, daha sonralari besteler de yapmis olan ali ufki (albert babovski)’nin "mecmua-i saz-i soz" adli kitabinda, sozleri karacoglan’a ait iki beste vardir. ali ufki, bu besteleri 17. yuzyilin ikinci yarisinda yapmistir. buna gore, karacoglan’in 16. yuzyilin sonlari ile 17. yuzyilin ilk yarisinda yasamis bir halk sairi oldugu soylenebilir.
guney illerimizde bir soylenceye (efsaneye) gore karacoglan’in yasami soyledir:
asil adi hasan’mis. daha bir yasina basmadan anadan oksuz kalmis. bes yasina varmadan da babasi kara ilyas, kozan derebeyi husam bey(*} tarafindan askere alinmis. bir daha da donmemis. boylece kucuk hasan ortalikti kalakalmis !
anasinin "karaca" diye sevip doyamadigi hasan’a koyden (farsak koyunden) serdengecti osman aga sahip cikmis. ona babalik etmis, buyutmus. yasi on sekize gelince de, koyde kimi kimsesi olmayan dilsiz bir kizla evlendirmek istemis.
karacoglan, bu dilsiz kizla evlenmek istememis. ama bu dusuncesini cok sert bir adam olan babaligi osman aga’ya da soyleyememis. careyi koyden kacmakta bulmus. dugun hazirliklari yapilirken bir gece koyden kacmis.
karacoglan daglar, tepeler asmis, nereye gittigini bimeden durmadan yurumus... yorgunluktan yuruyemez duruma gelince, ulu bir cam agacinin altina oturmus. daha oturur oturmaz da uyumus.
uykusunda ak sakalli bir dede, karacoglan’a dolu bir tas uzatmis:
- ic sunu, ic ki, yorgunlugun ve darginligin son bulsun. dilin bulbul, gonlun sen olsun, demis.
karacoglan, tasi basina dikip icince kendine gelmis. yorgunlugu ustunden gidivermis. icinin calip soylemek istegiyle costugunu gormus. sazini eline alip yeniden yollara dusmus...
bir gun aladaglar’da bir turkmen obasina konuk olmus. calip soylemis. oba halki karacoglan’i cok sevmis:
- âsik, hic uzulme, demisler. burasini kendi oban gibi bil, burda kal, obamiz senlensin !
karacoglan obada kalmis. gunler gelip gecerken, karacoglan obabasi boran bey’in biricik kizi elife âsik olmus. boran bey de babaligi osman aga gibi sert bir adammis. derdini icine gommus, gizlice obayi terketmis...
daglari asa asa, gunlerden bir gun karaman iline gelmis. orada da boran bey’in obasiyla karsilasmasin mi ? hem sasirmis, hem sevinmis. elif de aylardir karacoglan’in ozlemiyle yanip tutusuyormus...
bir gece gizlice bulusup obadan kacmislar. uzaklarda, cok uzaklarda, bir obaya, obanin beyi tugrul bey’e siginmislar. tugrul bey, obalilar, cok iyi karsilamislar bunlari. artik karacoglan’la elif orada katmislar.
tugrul bey, dillere destan bir dugun yaptirarak bunlari evlendirmis. karacoglan obalilara saz caliyor, elif de ev isleriyle ugrasiyor, mutluluk icinde gecinip gidiyorlarmis.
o yorede kose veli derler bir adam varmis. elif ’e tutulup âsik olmus. bir gece karacoglan yokken, cadira girivermis, elife saldirmis. ne yapsin elifcik? bir duyan olmasin, rezil olmayalim diyerek sesini cikaramamis.
karacaoglan bu olayi ogrenince cok uzulmus. derdinden deli olmus. "demek elif bana ihanet etti !" diyerek obadan ayrilmis, yeniden gurbete cikmis.
gonlu kirik, yillarca gurbet ellerde dolasip durmus...
elife gelince, o da, o gunden sonra kara cadirindan hic disari cikmamis. "ergec gercegi ogrenecek, bana donecek!" umuduyla karacoglan’in yolunu gozlemis. bir zamanlar obanin en guzel gelini olan elifcik de yaslanmis, artik obanin elif ana’si olmus...
elif ana bir gun cadirin onunde otururken, oradan gecen bir cerciye sormus:
- cerci kardas, hic gezdigin yerlerde onu gordun mu?
cerci de:
- sen kimden soz ediyorsun teyze ? demis.
- kimden olsun cerci kardas, karacamdan soz ediyorum !
- elif dedikleri sen misin?
- iste o benim kardas! boran bey’in kizi, karacoglan’in elifi...
cerci oradan hizla ayrilmis. gidip karacoglan’i bulmus:
- cabuk ol, demis, artik inadindan vazgec. elifin eli ayagi tutmaz olmus. yolunu gozleyip duruyor. ya yetisirsin, ya yetisemezsin, cabuk ol, hemen yola dus!
karacoglan cerciye:
- iste goruyorsun durumumu, ben bu bukuk belle ta oralara nasil giderim? deyince, cerci de:
- hadi atla atima, deyip karacoglan’i eski obasina goturmus.
butun oba karacoglan’in basina toplanmis. ayakta zor durabilen karacoglan:
- nerede? diye sormus, elif nerede ?
kalabalik donup kalmis, kimseden ses cikmamis.
- yoksa oldu mu ?
yaslilardan biri mezarligi gostermis:
- iste orada !
genclerin yardimiyla karacoglan mezarliga varmis. yeni bir dut fidani dikilen elifin mezarinin basina oturmus. sazini gogsune bastirarak soylemeye baslamis:
"su yalan dunyaya geldim geleli,
tas tas ictim agulari sag iken.
kahpe felek vermez benim muradim,
viran oldum mor sumbullu bag iken...’’
sonra sazini dut fidanina asmis:
- bu saz burada kiyamete kadar kalacak, demis, oraya yigilip kalmis...
obalilar, karacoglan’i elifin yattigi tepenin karsisina gommusler.(**)
derler ki, her yil ilkbaharda, o tepenin ustunde biri yesil, biri mavi iki isik yukselir, gokyuzunde birlesir. karacaoglan’la elifin sevgileridir bunlar...
saza gelince, o saz da yillarca orada asili kalmis. curumus, yenisini yapip asmislar. dut agaci yaslanmis, yikilmis, yeni bir dut fidani dikmisler. yuzyillardir, yel estikce karacaoglan’in sazi kendi kendine otup durmus...
guney illerimizdeki (mersin, adana, k.maras vb.) yaygin bir soylentiye gore adana’nin ilcesi olan bahce’ye bagli farsak (varsak) koyunde dogmustur.
"kozan dagindan neslimiz
ari turkmendir aslimiz
varsak’tir durak yerimiz"
dizeleri de bu soylentiyi dogrulamaktadir.
"bin on beste beratcigim yazildi
seksen beste belkemigim bozuldu
bin doksanda mezarcigim kazildi"
dizelerine gore de 1015 (1606)’de dogdugu ve 1090 (1680) ’da 75 yasinda oldugu anlasilmaktadir.
1640-1649 tarihleri arasinda padisahlik yapmis olan sultan ibrahim doneminde tutsak edilmis, kisa zamanda turkceyi ve turk muzigini ogrenmis, daha sonralari besteler de yapmis olan ali ufki (albert babovski)’nin "mecmua-i saz-i soz" adli kitabinda, sozleri karacoglan’a ait iki beste vardir. ali ufki, bu besteleri 17. yuzyilin ikinci yarisinda yapmistir. buna gore, karacoglan’in 16. yuzyilin sonlari ile 17. yuzyilin ilk yarisinda yasamis bir halk sairi oldugu soylenebilir.
guney illerimizde bir soylenceye (efsaneye) gore karacoglan’in yasami soyledir:
asil adi hasan’mis. daha bir yasina basmadan anadan oksuz kalmis. bes yasina varmadan da babasi kara ilyas, kozan derebeyi husam bey(*} tarafindan askere alinmis. bir daha da donmemis. boylece kucuk hasan ortalikti kalakalmis !
anasinin "karaca" diye sevip doyamadigi hasan’a koyden (farsak koyunden) serdengecti osman aga sahip cikmis. ona babalik etmis, buyutmus. yasi on sekize gelince de, koyde kimi kimsesi olmayan dilsiz bir kizla evlendirmek istemis.
karacoglan, bu dilsiz kizla evlenmek istememis. ama bu dusuncesini cok sert bir adam olan babaligi osman aga’ya da soyleyememis. careyi koyden kacmakta bulmus. dugun hazirliklari yapilirken bir gece koyden kacmis.
karacoglan daglar, tepeler asmis, nereye gittigini bimeden durmadan yurumus... yorgunluktan yuruyemez duruma gelince, ulu bir cam agacinin altina oturmus. daha oturur oturmaz da uyumus.
uykusunda ak sakalli bir dede, karacoglan’a dolu bir tas uzatmis:
- ic sunu, ic ki, yorgunlugun ve darginligin son bulsun. dilin bulbul, gonlun sen olsun, demis.
karacoglan, tasi basina dikip icince kendine gelmis. yorgunlugu ustunden gidivermis. icinin calip soylemek istegiyle costugunu gormus. sazini eline alip yeniden yollara dusmus...
bir gun aladaglar’da bir turkmen obasina konuk olmus. calip soylemis. oba halki karacoglan’i cok sevmis:
- âsik, hic uzulme, demisler. burasini kendi oban gibi bil, burda kal, obamiz senlensin !
karacoglan obada kalmis. gunler gelip gecerken, karacoglan obabasi boran bey’in biricik kizi elife âsik olmus. boran bey de babaligi osman aga gibi sert bir adammis. derdini icine gommus, gizlice obayi terketmis...
daglari asa asa, gunlerden bir gun karaman iline gelmis. orada da boran bey’in obasiyla karsilasmasin mi ? hem sasirmis, hem sevinmis. elif de aylardir karacoglan’in ozlemiyle yanip tutusuyormus...
bir gece gizlice bulusup obadan kacmislar. uzaklarda, cok uzaklarda, bir obaya, obanin beyi tugrul bey’e siginmislar. tugrul bey, obalilar, cok iyi karsilamislar bunlari. artik karacoglan’la elif orada katmislar.
tugrul bey, dillere destan bir dugun yaptirarak bunlari evlendirmis. karacoglan obalilara saz caliyor, elif de ev isleriyle ugrasiyor, mutluluk icinde gecinip gidiyorlarmis.
o yorede kose veli derler bir adam varmis. elif ’e tutulup âsik olmus. bir gece karacoglan yokken, cadira girivermis, elife saldirmis. ne yapsin elifcik? bir duyan olmasin, rezil olmayalim diyerek sesini cikaramamis.
karacaoglan bu olayi ogrenince cok uzulmus. derdinden deli olmus. "demek elif bana ihanet etti !" diyerek obadan ayrilmis, yeniden gurbete cikmis.
gonlu kirik, yillarca gurbet ellerde dolasip durmus...
elife gelince, o da, o gunden sonra kara cadirindan hic disari cikmamis. "ergec gercegi ogrenecek, bana donecek!" umuduyla karacoglan’in yolunu gozlemis. bir zamanlar obanin en guzel gelini olan elifcik de yaslanmis, artik obanin elif ana’si olmus...
elif ana bir gun cadirin onunde otururken, oradan gecen bir cerciye sormus:
- cerci kardas, hic gezdigin yerlerde onu gordun mu?
cerci de:
- sen kimden soz ediyorsun teyze ? demis.
- kimden olsun cerci kardas, karacamdan soz ediyorum !
- elif dedikleri sen misin?
- iste o benim kardas! boran bey’in kizi, karacoglan’in elifi...
cerci oradan hizla ayrilmis. gidip karacoglan’i bulmus:
- cabuk ol, demis, artik inadindan vazgec. elifin eli ayagi tutmaz olmus. yolunu gozleyip duruyor. ya yetisirsin, ya yetisemezsin, cabuk ol, hemen yola dus!
karacoglan cerciye:
- iste goruyorsun durumumu, ben bu bukuk belle ta oralara nasil giderim? deyince, cerci de:
- hadi atla atima, deyip karacoglan’i eski obasina goturmus.
butun oba karacoglan’in basina toplanmis. ayakta zor durabilen karacoglan:
- nerede? diye sormus, elif nerede ?
kalabalik donup kalmis, kimseden ses cikmamis.
- yoksa oldu mu ?
yaslilardan biri mezarligi gostermis:
- iste orada !
genclerin yardimiyla karacoglan mezarliga varmis. yeni bir dut fidani dikilen elifin mezarinin basina oturmus. sazini gogsune bastirarak soylemeye baslamis:
"su yalan dunyaya geldim geleli,
tas tas ictim agulari sag iken.
kahpe felek vermez benim muradim,
viran oldum mor sumbullu bag iken...’’
sonra sazini dut fidanina asmis:
- bu saz burada kiyamete kadar kalacak, demis, oraya yigilip kalmis...
obalilar, karacoglan’i elifin yattigi tepenin karsisina gommusler.(**)
derler ki, her yil ilkbaharda, o tepenin ustunde biri yesil, biri mavi iki isik yukselir, gokyuzunde birlesir. karacaoglan’la elifin sevgileridir bunlar...
saza gelince, o saz da yillarca orada asili kalmis. curumus, yenisini yapip asmislar. dut agaci yaslanmis, yikilmis, yeni bir dut fidani dikmisler. yuzyillardir, yel estikce karacaoglan’in sazi kendi kendine otup durmus...
yuru bire yalan dunya,sana konan gocer bir gun
insan bir ekine misal,seni eken bicer bir gun
dizelerinin sahibi halk ozani.
insan bir ekine misal,seni eken bicer bir gun
dizelerinin sahibi halk ozani.
neden bekliyorsun?
bu sözlük, duygu ve düşüncelerini özgürce paylaştığın bir platform, hislerini tercüme eden özgür bilgi kaynağıdır.
katkıda bulunmak istemez misin?