hipertrofi

egzersiz, istemli kasların hipertrofisine, yani büyüyüp gelişmesine neden olabilir. bazı istemsiz kasların, sözgelimi kalbin ve öteki iç orgnaların hipertrofisi ise, çok önemli ve acil tedavi gerektiren hastalıklardan kaynaklanabilir.

hipertrofi, bedenin bir bölgesinin, o bölge hücrelerinde sayısal bir artış olmaksızın büyümesidir. bir organın ya da dokunun büyümesi çeşitli yollarla olur: aşırı çalışma ile (sözgelimi kemik iliğinin görevini yapamadığı durumlarda, dalağın aşırı çalışarak akyuvar yapması ve büyümesi); egzersizle (çalıştırılan kasın gelişmesi gibi); bir hastalık ya da bozuklukla (yüksek tansiyon gibi). hipertrofi her organ için söz konusu olabilirse de, daha çok kas dokusunda görülür ve bu bilinçli olarak, görünüşü geliştirmek ya da güç kazanmak için gerçekleştirilir.

kas türleri
kaslar, bilinçli olarak kasılabilen ve "istemli kaslar" denilen grup ile denetlenemeyen "istemsiz kaslar" olarak iki türe ayrılabilir. mikroskop altında bu iki türü ayırmak oldukça kolaydır. istemli kaslarda iyice belirgin, genişçe lifler vardır, istemsiz kaslarda ise ince olan lifler belirgin değildir. iskelet kasları ve yüzün mimik kasları istemli kaslardır, ancak kanı pompalamak, ağızdan makata yiyeceği taşımak ve idrarkesesini boşaltmakla görevli kaslar ile rahim kasları v eastımda kasılan bronş kasları istemsiz kaslardır.

istemli kasların hipertrofisi
kaslar sinir dokusuna benzerler, hücreleri bir kez yok olduğunda bir daha yeniden büyümez; kas dokusunda atrofi (dumura uğrama) oluşur. doğumdan başlayarak, beyin hücrelerimiz gibi, kas hücrelerimizi de yitiririz, ancak bu çok yavaş gerçekleşir. buna karşılık kaslarımız nasıl büyür: bu sorunun yanıtı oldukça basittir: kullandığımız için, her biri bir hücre olan kas liflerinin büyüklüğü ve kalınlığı artar. beden geliştiricileri, sürekli çlaışmayla (izometrik egzersizlerle) kaslarını büyütürler. izometrik, sabit boy demektir; kas bir dirence karşı kasılır ve kısalmasına izin verilmez. atletler ise, kaslarının verimini arttırmak için izotonik egzersizler yaparlar. çalışmaları sırasında kaslarının olabildiğince çabuk kasılıp, kısalmasına izin verirler. bu iki çalışma türünün sonucunda halterle çalışan kişinin kasları büyük ve güçlü olur, ama gücü, atletin daha küçük olan kas kütlesininki kadar değildir. istemli kasların hipertrofisi, bazı hormonlar yoluyla daha da arttırılabilir. erkeklik hormonu olan testosteronun böyle bir etkisi vardır. batılı atletlerin, özellikle cirit ve disk atıcılarının testosterona benzer bir "kas yapıcı" etkiye sahip hormonlar kullandıkları bilinmektedir.

istemsiz kasların hipertrofisi
istemli kaslarda olduğu gibi, istemsiz kaslar da hasar gördüklerinde kendilerini yenileyemezler. bu kaslar bilinçli egzersizle geliştirilemez, ama yine de hipertrofileri söz konusu olabilir. buna en iyi örnek kalptir. dakikada 180 kez tam olarak kasılan ve bu hareketi yıllarca sürdüren kalp kası, "çizgili" kas da denilen, istemli kaslardan çok fraklıdır. kalp kasının boyutlarında büyümeye neden olabilecek durumlar, kalbin pompa görevinin engellenerek, kalp kasının belli bir dirence karşı çalışmasını gerektiren koşullardır (bir tür izometrik egzersiz). kalp bu direnç karşısında güçlü kasılmayla tepki verir ve sonuçta kan basıncı artar. bu yüzden, yüksek tansiyonu olan insanların sol karıncık kaslarında (kalbin ana pompa odağı) hipertrofi kaçınılmazdır. doktor, sol karıncık hipertrofisinin derecesini değerlendirerek, hastanın ne kadar süredir yüksek tansiyonu oludğuna karar verir. kanın kalpten çıkışındaki bir darlık, sözgelimi aort kapağının daraldığı durumlarda da sol karıncık hipertrofisi oluşabilir.

yalancı hipertrofi (psödohipertrofi)
bazı durumlarda istemli kaslar büyümüş, ama çok güçsüzdür. bu tip kastaki büyümenin nedeni yağ birikimidir. bu durum bazı kas hastalıklarında, sözgelimi "kas distrofisi" denilen ve erkeklerde sık görülen, genellikle baldır kaslarını ilgilendiren bir hastalıkta görülür.

sonuç
istemli kasların hipertrofisi, artan iş sonucu ortaya çıkan normal bir tepkidir ve sağlığa zararlı değildir; hatta kullanılmama durumunda kasın dumura uğramasına yeğlenir. ancak kalp kası hipertrofisi sağlığa zararlı olabilir. büyüyen kalbin kan gereksinimi de artacağından, tedavi edilmesi gerekir. kas distrofisi nedeniyle oluşan yalancı hipertrofi, kalıtımla geçer ve henüz tedavisi bulunmamıştır.