fahrettin altay

kurtuluş savaşı komutanlarından olan fahrettin altay, başkomutanlık meydan savaşı’nda izmir’e giren ilk türk komutandır.




fahrettin altay, 1880 yılında arnavutluk’un işkodra kentinde doğdu. 1900 yılında harp okulu’nu, 1902 yılında da harp akademisi’ni bitirdikten sonra ilk görev yeri olan dersim’e, vi. ordu’da aşiret süvari alayının azaltılması için gönderildi ve burada 8 yıl görev yaptı. 1910 yılında harbiye i. şube müdürlüğüne atandı. ardından büyükçekmece’de donanma komutanlığı’nda bir süre görev yaptı.
balkan savaşı sırasında bulgar ordusunun edirne’ye kadar ilerlemesi üzerine 1913’de çatalca aşiret süvari tugayı’nın başına geçerek bulgar saldırılarını önledi. 1914 yılında yarbaylığa yükseldi ve önce iv. kolordu kurmayı daha sonra da ikinci defa erkan-ı harbeye şube müdürlüğü yaptı. 1915 yılında albaylığa terfi etti.

v.ordu’nun emrinde çalışan altay, 1917’de vehip paşa ile birlikte almanya’ya giden heyette yer aldı. aynı yıl 26. tümen komutanlığı, 1918’de 15. kolordu komutan vekilliğine ve gene aynı yıl tekrar 12. ordu komutanlığına atandı. i. dünya savaşı bittiğinde iii. kolordu komutanı olan fahrettin altay, kurtuluş savaşı süresince 12. kolordu kumandanı olarak 1920’de delibaş isyanı’nın bastırılmasında, sakarya meydan muharebesi’nde, i. ve ii. inönü savaşları’nda görev aldı.

1921 yılında kurtuluş savaşı’nda gösterdiği başarı ile tümgeneralliğe yükseldikten sonra sorumluluğu genişletilerek kolordu komutanı yetkisiyle süvari grup komutanğı’na getirildi.

1920 yılında açılan türkiye büyük millet meclisi’nde mersin milletvekili olarak adı geçse de çatışmaların içinde bulunduğundan görevini yerine getiremiyordu. kurtuluş savaşı’nın son yılındaki çarpışmalarda afyon, alaşehir, uşak, altıntaş çevresindeki çarpışmalarda altay’ın süvarileri büyük hizmet gördü. kaçış halinde yunan ordusunu kovalayarak izmir’e giren ilk süvari birlikleri de altay’ın komutasındaydı. bu başarılarının sonucu olarak altay o yıl korgeneralliğe yükseltildi. süvari kolordu komutanlığının yanı sıra bir ara i. ordu komutan vekilliği de yaptı.

1923 yılında yapılan seçimlerde tekrar milletvekili seçildi. ancak askerlik ve milletvekilliğinin beraber yürümemesi üzerine mustafa kemal atatürk’ün tavsiyesi üzerine meclisten ayrıldı.

1944 yılında i. kolordu komutanı olan fahrettin altay, aynı yıl iran ve afganistan arasındaki sınır anlaşmazlığı konusunda hazırladığı rapor ile hakemlik yaptı. ertesi yıl yüksek askeri şura üyeliği yaptığı sırada yaş haddinden dolayı emekli oldu.

izmir’deki altay spor kulübü’nü ziyareti sırasında mustafa kemal atatürk ile birlikte ingiltere-altay maçını izlemişlerdi. soyadı kanunun çıktığı dönem iran’da olması sebebiyle atatürk kendisine bu anıya istinaden "altay" soyadını vermişti.

askerlik yaşamı sona erdikten sonra tekrar siyasete giren altay, 1946-1950 yılları arasında burdur milletvekilliği yaptı. demokrat parti’nin kuruluşunda önemli rol oynadı ve 1950li yıllardan sonra siyasetten çekilerek istanbul’a yerleşti. 26 ekim 1974’de istanbul’da hayatını kaybetti. ankara’daki devlet mezarlığı’na defnedildi.

izmir de bu adı taşıyan bir bulvar da vardır.

1966 yılında fahrettin altay paşa, altay kulübünü ziyaretinde altay soyadını nasıl aldığını şöyle anlattı:

“ulu önder gazi mustafa kemal paşa ile mütareke yıllarında izmir’i ziyaretimizde altay bir ingiliz donanma karması ile alsancak’ta oynuyordu. maçı beraber izledik. altay çok güzel bir oyundan sonra ingiliz’leri yenince ulu önder çok duygulandı, gururlandı ve altay için takdirlerini belirtti. aradan epey zaman geçti. gazi mustafa kemal paşa, iran ile bir sınır anlaşmazlığını halletmek üzere beni görevlendirdi ve tebriz’e gittim. tebriz’de bulunduğum sırada; mecliste soyadı kanunu müzakere edilmiş ve ittifakla gazi mustafa kemal paşa’ya atatürk soyadı verilmişti. bütün yurt kendisini yeni soyadından dolayı tebrik ediyordu. ben de hemen bir telgraf çekmiş ve kendilerini kutlamıştım. atatürk’ten ertesi gün gelen cevab-ı telgraf şöyle idi:

’sayın fahrettin altay paşa, ben de seni tebrik eder altay gibi şanlı şerefli günler dilerim.’

telgrafı aldığım zaman gözlerim dolu idi. atatürk çok mutehassıs olduğu ve beraberce izlediğimiz altay maçının hatırasına izafeten bana altay soyadını layık görmüştü.”

fahrettin altay (1880 – 26 ekim 1974) türk kurtuluş savaşı kahramanlarından asker ve politikacı. başkomutanlık meydan savaşı’nda yunan ordusu’nu kovalayarak izmir’e giren ilk türk süvarilerinin komutanıdır.