david hume

liberal dusuncenin onculerinden 18. yuzyil filozofu david hume, edinburgh universitesi’nde eskicag dilleri, felsefe, matematik ve tarih uzerine egitim gordu. egitiminin ardindan edebiyat ve hukukla ilgilenmeye basladi. kisa bir sure ticaretle ugrastiktan sonra fransa’ya giderek felsefesinin temellerini olusturacak olan ilk kitabi a treatise of human nature -insan dogasi uzerine inceleme’i yazdi (1739). sonrasinda ekonomi, ahlak ve sivil toplum konulari uzerinde yogunlasarak kisa makaleler yazmaya basladi ve tum makalelerini essays moral and political -ahlak ve siyaset ustune denemeler kitabinda yayinladi (1741-1742). 1945 yilinda edinburg universitesi ahlak felsefesi profosorlugune basvurdu, fakat basvurusu ’atheist’ olduguna inanilmasi sebebiyle reddedildi. bunun uzerine 1749 yilina kadar yurtdisinda general st. clair’in sekreterligini yapti. bu donemde yayinlanan an inquiry concerning the principles of morals -ahlak ilkeleri uzerine arastirma (1951) ve political discources -siyasi soylevler (1752) kitaplari alanlarinda 18. yuzyilin basarili eserleri arasinda yer aldi. hume’un ekonomiye yaklasimini iceren political discources kitabi filozofun yakin arkadasi adam smith’in goruslerini etkiledi. 1952 yilinda edinburg hukuk kutuphanesi yoneticiligine getirilen david hume, yoneticiligi sirasinda yazdigi history of england -ingiltere’nin tarihi adli kitabiyla une kavusarak genis cevrelerce taninmis oldu. 1762 yilinda boswell tarafindan britanya’nin en buyuk yazari ilan edildi. 1763’de elcilik sekreteri olarak gittigi fransa’da rousseau ile dostluk kurdu.

tum yasami boyunca insanbilimi uzerine calisan david hume’un felsefesi, locke ampirizmine ve berkeley’in idealizmine dayanmaktadir. dusunur, ozellikle ahlak ve teoloji alanindaki fikirleriyle ’supheci’ yaklasiminin en taninan temsilcilerinden biri olmustur.

ekonomi alanindaki gorusleriyle dogal duzen filozoflari arasinda yer alan hume’a gore uc dogal yasa vardir: ozel mulkiyetin istikrari, mulkiyetin serbestce el degistirmesi ve sozlesmelere iliskin taahutlerin yerine getirilmesi. serbest ticaretin, kaynaklarin daha rasyonel dagilmasini saglayacagini savunan hume, "ticaret iki taraf icinde yaralidir" dusuncesiyle ekonomi biliminde ’otomatik denge’ teorisini ortaya cikarmistir. bugun iktisadi liberalizmin temel prensiplerinden biri olan "gorunmez el" ilkesinin temelleri david hume’un fikirlerine dayanmaktadir.