batı

gunesin battigi yer olarak hepimizin ozendigi ve bizi kendisilestiren haritadaki sol taraf. gelismislik bildirgecidir.

gelismenin bittigi yerde (peak point) gerileme baslar diye ekonomi derslerinde ogrendigimiz, yozlasmaya dogru hizli ve buyuk adimlar atan taraf.

bireyciligi öne çikarmasinin etkisi var mi bilmiyorum ama, ki bence var, insanlarinda, batili olmayanlarin aksine, daha çok psikolojik sorunlar olan zengin, kapitalist ülkeler toplulugu.

dogu’da ise bati’nin aksine sosyolojik sorunlar daha bir öne çikmaktadir. bu konuda dogu’nun, toplumu bireyin üstünde görmesi en büyük sebeptir.

belkide bunu en iyi gösteren örneklerden biri, biraz garip bir örnek olmasina ragmen, islenen cinayetler ve motifleridir. bati’lilarin isledigi cinayetlerde psikolojik sebepler hemen ortaya çikmaktadir. çünkü isledikleri cinayet vahsicedir ve aslinda her hangi bir motifi de yoktur.

oysa dogu’da cinayet isleme nedenleri psikolojik nedenlerden dolayi degil, sosyolijk nedenlerden dolayi islenmektedir. kan davasi, namus cinayetleri vs. bunlara örnektir mesela.

baktigimizda bati’nin merheminin dogu’da, dogu’nun merheminin bati’da oldugunu görebilmekteyiz.

bati, bireye önem vermekle kalmayip, bireyin basarili olmasinin önemli oldugunu vurgulamakta, bu ugurda çalisilmasi gerektigini savunmaktadir. oysa her insan hayatta basarili olamaz. sistem ne kadar mükemmel olursa olsun bu böyledir. dolayisiyla bati’da bu basarisiz birey mutsuz olacak, depresyona girip psikolojik sorunlarla bogusacaktir. oysa ayni kisi eger dogu’da yasasaydi, bu bireyin basarisizligi bati’da oldugu kadar bir problem olmayacakti. çünkü dogu’da ’toplum’dan biri olmak sizleri aralarina almalarina kafidir. bu nedenle bu kisinin basarisizligi fazla göze batmaycak, kisiyi mutsuz etmeyecekti. bati’nin yapmasi gereken sey, ’birey’in ’toplum’ içinde yasamasini saglamaktir. daha dogrusu, bati tüm ’birey’lerin bir ’bütün’ oldugunu asilamalidir. bugün bati insani, bazi ülkelerde bilhassa, bireysellesmeyi de asmis ’bencil’lesmis vaziyettedir. bencillik bati’lilarin bir özelligi olmustur. bencillik, basariya giden her yolu mübah saymayi beraberinde getirmistir.

dogu’da bireyin toplum karsisinda pek bir önemi yoktur. önemli olan bireyin degil, toplumun kurallaridir. bundan dolayi bir çok birey yapmak istemedigi bir çok isi yapmaktadir. çünkü toplumdan dislanmamak için bu sarttir. dogu’nun bu yanlisinin, bati’daki gibi olmasi illa sart degil, bireye toplumdanda dislamadan bireysellesme imkani sunmasi gerekmektedir. toplumdan gerçekten kopmak isteyen bireyler zaten isterse hemencecik kopar. dogu’nun tarihi ve felsefik altyapisinda bu müsamaha mevcuttur.

benim için ideal olani dogu’nun yapmasi gerekendir. çünkü bireysellesmenin belkide en ileri oldugu hollanda’da bugün bir ’hollanda kültürü’nden bahsetmek zordur. kültürel degerleri bir hayli eksilmis, bir elin parmaklariyla gösterilebilecek kadar azalmis ve ülke neredeyse sadece amerikan kültürünün etkisi altinda kalmistir. oysa türkiye gibi bir ülkenin, bilhassa cografi konumundan dolayi, örtak kültüre, birlige ve beraberlige ihtiyaci vardir. gerçi öyle olmasa bile ben yine tercihimi ayni düzenden yana seçerdim. çünkü bireysellesme sadece topluma degil, isteyerek veya istemeyerek de olsa ortak kültüre de isyandir. her birey kendi kültürünü ortaya çikardigi vakit ortak kültür kaybolur ve bireyler baska kültürlerin etkisi altina kolayca girebilir ve farkinda olmadan ’ortak’ baska bir kültürde bulusur. bati’da bu yeni ’ortak kültür’, ’amerikan kültürü’ olmaktadir. bu durum, bireyin (ortak) bir kültürden yoksun yasayamayacagina delalettir. o halde, baska (emperyalist) kültürlerin ekmegine yag sürmenin bir anlami yoktur.

bati’nin ve dogu’nun bu farkliligi birazda kapitalizm ve komünizm’in farkliliklarindan birini andirmaktadir. çünkü komünizm de aslinda dogu gibi toplumcudur. en azindan iktisatta öyledir. komünizmin yanlisi ise, bilhassa sovyetlerin, bireye ve hatta topluma en ufak ekonomik bagimsizlik vermeden, onlari mutlu edebilecegini savunmasidir. oysa maksat insanlarin huzuru ve mutlulugu ise, ister sosyal olsun, ister ekonomik olsun bireyin özgürlügünü saglamak sarttir. isin komik tarafi, ülkemde özgürlük diye aniran komünistlerin olmasi... bence iktisadi konuda izlenmesi gereken yol, kapitalizmi mümkün oldugu kadar sosyalistlestirmektir...

o halde formül su; sosyal hayat ve düzende dogu’yu, modern olana dek, ’bati’lastiracagiz(ki bu aslinda sadece modernlesme olmalidir, batililasma degil)... iktisatta ise bati’yi mümkün oldugunca dogu’lastiracagiz, evet... yani, dogu azicik ’bireysellesecek’ ve bati’dan aldigi iktisadi sistemi mümkün oldugunca ’toplumcu’ yapacak, ’dogu’lastiracak...

(bkz: yahsi bati)