yakup kadri karaosmanoğlu

27 mart 1889’da kahire’de dogdu. ilkogrenimine ailesiyle birlikte gittigi manisa’da basladi.1903’te izmir idadisi’ne girdi. babasinin olumunden sonra annesiyle yine misir’a dondu, ogrenimini iskenderiye’deki bir fransiz okulunda tamamladi.1908’de basladigi istanbul hukuk mektebi’ni bitirmedi.1909’da arkadasi sehabettin suleyman araciligiyla fecr-i âti topluluguna katildi.1916’da tedavi olmak icin gittigi isvicre’de uc yil kadar kaldi. mutareke yillarinda ikdam gazetesindeki yazilariyla kurtulus savasi’ni destekledi.1921’de ankara’ya cagrildi ve bazi gorevler verildi.

1923’te mardin,1931’de manisa milletvekili oldu. bir yandan da gazeteciligini ve roman yazarligini surdurdu. kadro dergisi 1932’de vedat nedim tor, sevket sureyya aydemir, burhan asaf belge ve ismail husrev tokin ile birlikte kadro dergisinin kuruculari arasinda yer aldi. savundugu bazi gorusler asiri bulundugu icin kadro dergisinin 1934’te yayimina son vermek zorunda kalmasindan sonra tiran elciligine atandi. daha sonra 1935’te prag,1939’da la haye,1942’de bern,1949’da tahran ve 1951’de yine bern elciliklerine getirildi.27 mayis 1960’tan sonra kurucu meclis uyeligine secildi. siyasal hayatinin son gorevi 1961-1965 arasindaki manisa milletvekilligi oldu.13 aralik 1974’te ankara’da oldu.

karaosmanoglu yazarliga umit, servet-i funun, resimli kitap gibi dergilerde basladi. fecr-i âticiler’in ’sanat sahsî ve muhteremdir’ gorusunu paylastigi ve ’sanat icin sanat’ yaptigi bu ilk doneminde nirvana adli bir oyun, makaleler, denemeler, duzyazi siirler ve oykuler yazdi. balkan savasi ve i. dunya savasi sirasinda ulkenin durumu, sanat anlayisini degistirmesine yol acti. turk toplumunun cesitli donemlerdeki gercekligini sergilemek istedigi icin bir ikisi disinda eserlerinde belli tarihi donemleri ele aldi. kiralik konak i. dunya savasi oncesinin, hukum gecesi ii. mesrutiyet’in, sodom ve gomore mutareke doneminin, yaban kurtulus savasi yillarinin, ankara cumhuriyet’in ilk on yilinin, bir surgun ii. abdulhamid doneminin islendigi romanlardir. panorama 1923-1952 yillarini kapsar. karaosmanoglu 1920’lerden sonra iyimser bir devrimci gorunumundeyken, sonra umutlarini yitirerek romanciligini devrimci yonde kullanmaktan vazgecmistir.1955’ten sonra da ani kitaplarindan baska bir sey yazmamistir.romanlari arasinda en unluleri nur baba, kiralik konak ve yaban’dir. nur baba nur baba, karaosmanoglu’nun ilk romanidir.1922’de kitap olarak cikmadan once gazetede yayimlanmistir. ama yazilisi ondan sekiz dokuz yil oncesine gider. o yillar karaosmanoglu’nun eski yunan ve latin edebiyatiyla ilgilendigi ve camlica’daki bir bektasi tekkesine devam ettigi donemdir. nur baba’yi euripides’in bakkhalar’indan esinlenerek ve tekkedeki gozlemlerine dayanarak yazmistir.

roman, tekkenin seyhiyle, evli bir kadin arasindaki tutkulu bir askin oykusunu anlatir. icki, muzik ve sevismeyle sabahlara degin suren ayinler, bektasi toreleri ve tekke yasami kitapta buyuk yer tutar. bu ayinlerle bakkhalar’in ayinleri arasinda benzerlik bulan karaosmanoglu, romanin kadin kahramani nigâr’in cinsi iliskileriyle bu benzerligi anlatmaya calisir.ancak okur icin romanin ilginc yonu bektasilik’e iliskin bilgiler olmus ve bu yonu, yapitin cok satilmasini sagladigi gibi karaosmanoglu’nun ununu de yayginlastirmistir. ancak karaosmanoglu bektasilik’in sirlarini aciklamak ve ustelik bektasilik’i kucuk dusurmekle suclandigi icin romanin ilk ve ikinci baskilarina yazdigi ’izah’larla bu suclamalara karsi kendini savunmak geregini duymustur. kiralik konak kiralik konak’ta karaosmanoglu, ii. mesrutiyet yillarinda batililasma hareketinin yol actigi deger kargasasini, geleneklerden ve eski hayat biciminden ayrilisi ve kusaklar arasindaki kopuklugu sergiler. romanda yazar adina konusan hakki celis, baslangicta yurt sorunlarina karsi ilgisiz, âsik, icli bir sairken, sonradan bilinclenerek degisir ve ’milli ideal’ sevdasina tutulur. bu ideal gelecegin turkiye’sidir. karaosmanoglu romanin obur kisilerini ve dolayisiyla toplumu, bu yeni bilince ulasmis hakki celis’in gozleriyle degerlendirir ve yargilar.

eserleri roman: kiralik konak, nur baba, hukum gecesi, sodom ve gomore, yaban, ankara, bir surgun, panaroma,2 cilt, hep o sarki. hikaye bir serencam, rahmet, milli savas hikâyeleri. ani: zoraki diplomat, anamin kitabi, vatan yolunda, politikada 45 yil, genclik ve edebiyat hatiralari.

yaban adli eseri gercekten okunmaya deger bir romandir.milli mucadele donemlerini son derece guzel bir sekilde yansitmis araya bir de ask sikistirilmis degisik ve mukemmel tasfirlerin oldugu akici bir romandir yaban.yakup kadri’nin uslubu gercekten cok guzel..

eserleri

roman:
kiralık konak (1922)
nur baba (1922)
hüküm gecesi (1927)
sodom ve gomore (1928)
yaban (1932)
ankara (1934)
bir sürgün (1937)
panaroma (2 cilt, 1953)
hep o şarkı (1956)

öykü:
bir serencam (1914)
rahmet (1923)
milli savaş hikâyeleri (1947)

şiir:
erenlerin bağından (1922)
okun ucundan (1940)

oyun:
nirvana (1909)

ani:
zoraki diplomat (1955)
anamın kitabı (1957)
vatan yolunda (1958)
politikada 45 yıl (1968)
gençlik ve edebiyat hatıraları (1969)

monografi:
ahmet haşim (1934)
atatürk (1946)

makale:
izmir’den bursa’ya (1922, halide edip, falih rıfkı atay ve mehmet asım us ile birlikte)
kadınlık ve kadınlarımız (1923)
seçme yazılar (1928)
ergenekon (iki cilt, 1929)
alp dağları’ndan ve miss chalfrin’in albümünden (1942)

ismini yazarken yorulduğum yazar.

milli mücadele döneminde kendisini bir anda milliyetçiliği savunurken bulan yazar. dönem şartları tesiriyle iyi de sayılan romanlar yazmıştır.