yunan sfenksi

yunan mitolojisinde yer alan tek sfenks, yıkım ve kötü şans temsil eden, benzersiz bir şeytandır. hesiod’a göre çimera ve ortrus’un, diğer kişilere göre tayfon ve ekidna’nın kızıdır (bunların hepsi ktonik figürlerdir). vazo resimlerinde ve bas kabartmalarında dik oturan sfenks, kadın kafası olan kanatlı bir aslana, veya pençeleri, tırnakları ve göğüsleri aslandan, kuyruğu yılandan ve kuş kanatlarından oluşan bir kadına benzer.

hera ya da ares sfenksi anavatanı etiyopya’dan alıp (yunanlılar sfenksin kökenini hatırlıyorlardı) thebes’in dışında oturmasını ve yoldan geçenlere tarihin en ünlü bulmacasını sormasını emreder. o’da emri yerine getirerek gelip geçeni durdurarak onlara bilmeceyi soruyor, bu bilmeceyi çözemeyenleri boğarak öldürür veya oracıkta yerdi. sfenksin karşısına yunan mitolojisinde keskin zekası ve bilgeliği ile tanınan oidipus çıktı. canavar sfenks ona da aynı bilmeceyi sordu: "hangi varlık sabah dört ayak üstünde, öğlen iki ayak üstünde ve akşam üç ayak üstünde yürür?" oedipus bulmacayı çözmeyi başarır: "o yaratık insandır. çünkü insan bebekliğinde ellerini de ayak gibi kullanarak dört ayak üzerinde emekler, yetişkin halinde iki ayak üzerinde yürür ama yaşlandığında yürüyebilmek için bir de baston kullanır yani üç ayaklı olur." yenildiğini anlayan sfenks kendini yüksek bir kayalıktan atar ve ölür. hikâyenin farklı versiyonlarında kendini hırsla yiyip yuttuğu söylenir.