yilki ati

"ekonomik ömür" lerini doldurmuş , doğaya başıboşsalıverilmiş attır.
abbas sayarın aynı adı taşıyan romanı 1970 yılında trt ödülünü almıştır , geniş özeti kutuphanem net ten alıntıyla şöyledir:
kitap ibrahim adlı köylünün hayalleri ve yakınmalarıyla başlıyor. ibrahim; çok zengin olduğunu, arsalar aldığını, diğer köylülerin gözünde büyük bir yeri olduğunu, kervansaraylar yaptırdığını ve insanların bu kervansaraylarda dinlenmek için seve seve kaldıklarını hayal ediyor. bir yandan da havaya, çeşmeye, insanlara söyleniyor.(1. bölümün özeti)

daha sonra ibrahim evine gidiyor. karısına ve kızına bağırıp çağırdıktan sonra dorukısrak adlı atını yılkıya göndermek istediğini oğullarına söylüyor. mustafa ve hasan dorukısrağı alıp tepeye götürüyorlar ve kısrağı orada bırakıyorlar. ancak kısrak köye geri dönüyor. ahır kapısına yaslanıyor ama kapıyı açamıyor. bu yüzden geceyi bir evin otluğunda geçiriyor. sabah tekrar ahıra gidiyor, kapıyı açmayı deniyor ama kapı açılmıyor. tam o sırada ibrahim’in karısı kapıyı açınca dorukısrağı karşısında görüyor. ibrahim kısrağı içeri almıyor, oğullarıyla tekrar tepeye yollatıyor. kısrak tekrar köye dönüyor. ahırın kapısına yaslanıyor ama kapı açılmıyor. ibrahim kısrağı görüyor ve köye geldiği için ona dayak atıyor. kısrak geceyi yine bir evin otluğunda geçiriyor, ibrahim onu dövdü diye çok hırslanıyor. yazar daha sonra dorukısrağın hikayesini anlatıyor: dorukısrak belirsiz bir babanın çocuğu oluyor. oluyor olmasına ama köyün en güçlü, en hızlı atı da oluyor. yarışlarda ödüller kazanıyor; bazıları kısrağı satın almak istiyor ama ibrahim satmıyor. doru 12 yaşındayken al tay doğuyor. gün geçtikçe kısrak yoruluyor, güçsüzleşiyor. böylelikle ibrahim ona bir koşum atıymış gibi muamele ediyor. yani ibrahim işine geldiği bir durumda attan faydalaniyor; işine gelmeyince onu unutuveriyor.(2. bölümün özeti)

kaşifinoğlu’nun devrik köyünde bir işi çıkıyor. tombak emmi kaşifinoğlu’na devrik’e doru ile gitmesini söylüyor. kaşifinoğlu kısrağı alıp köye gidiyor. kısrağı da geri yolluyor. kısrak köye döndüğünde yağmur yağıyor. kapıyı açmayı tekrar deniyor ama nafile... köylüler kısrağa acıyorlar, yardım etmek istiyorlar ama ibrahim’den çekiniyorlar. doru ibrahim’den nefret ettiği için artık köyde kalmak istemiyor ve dolaşmaya başlıyor. çok yalnız olduğunu hissediyor ve acı acı kişniyor. bir anda cevap alıyor, başka bir at da ona kişniyor. bu atın adı da çılkır kırat. çılkır ve doru çok mutlu oluyorlar. (3. bölümün özeti)

çılkır, doru ile birlikte demirkır aygır’ın yanına gidiyor. demirkır bedeni ile gücü temsil ediyor. çılkır’ın zulümlü hayatı anlatılıyor. doru ve çılkır birlikteler ve yalnızlıklarını unutuyorlar. doru mutluluğundan ibrahim’i bağışlıyor. çılkır ve demirkır doru için kavga ediyorlar. çılkır yaralanıyor. daha sonra demirkır; çılkır’a acıyor, doru’yu da küçümsüyor. tüm atlar kışa karşı mücadele veriyorlar. aniden kurtlar geliyor, ancak demirkır kurtları yeniyor. kurt yediği çiftenin etkisiyle yorgun düşüyor ve ölüyor.(4. bölümün özeti)

ibrahim’in karısı yine doru’yu düşünüyor. ibrahim ise yaptıklarının usul olduğunu söylüyor ve karısının düşüncelerine karşı çıkıyor. herkes ibrahim’e kısrağı yılkıya yolladığı için çok kızıyor.(5. bölümün özeti)

tüm atlar kışın etkisiyle aç kalıyorlar, yorgun düşüyorlar ve sağlıklarını kaybediyorlar. atlar yılkının hayatın bir parçası olduğunu kabullenmiş duruma geliyorlar. doru çok durgunlaşıyor; cansız, sağlıksız ve kendinde değil. çılkır doru’nun bu haline çok üzülüyor. doru bir gün dolaşırken tekerlek izleri görüyor. eski anıları; güçten düşünce nasıl da arabaya koşulduğunu hatırlıyor. bu anılar ona güç veriyor ve kısrak köye iniyor. ahır kapısına başıyla vuruyor, vuruyor... ama kapı asla açılmıyor. o da her zamanki evin otluğuna gidiyor. köylüler kısrağın harap olmuş halini görünce eti senin, kemiği benim diye paylaşıyorlar atı. ancak hıdır emmi, kısrağa bakmayı istediği için kısrağı o alıyor ve ahırına koyuyor.(6. bölümün özeti)

tepede kurtlar yine beliriyorlar. kurtlar bu kez çok hırslanıyorlar ve çılkır’a saldırıyorlar. çılkır ölüyor ve aygır üzüntüsünü gizleyemiyor.(7. bölümün özeti)

bu arada doru köyde bayağı iyileşiyor. güneşli bir günde hıdır emmi kısrağı salıyor ve herkes hıdır emmi’ye övgüler yağdırıyor. doru tepeye gidiyor ancak kısrağı çılkır değil demirkır karşılıyor. kısrak çılkır’ı bulamıyor ve yine yalnız kaldığı düşüncesine kapılıyor. çünkü eşi olarak benimsediği kırat artık yanında değil.(8. bölümün özeti)