tunc basaran

tunç başaran (1 ekim 1938 istanbul) yönetmen.

babası marangoz fikri, annesi yazar pakize başaran’dır. çocukluğu ve gençliği istanbul’un fatih semtinde geçmiş. yaşamını değiştiren yerin, eskiden direklerarası adı verilen şehzadebaşı olduğunu söyler; çünkü orada yedi sekiz sinema vardır. altı yaşından itibaren o sinemalarda oynayan filmlerle haşır neşir olur. sevgili dostu, yazar islam çupi’yle fatih kaymakamlığı karşısındaki hava şehitleri parkı’nın parmaklıklarına oturur, seyrettikleri filmleri tartışırlar. ona john ford lâkabını takan da çupi’dir. 17 yaşındayken evden kaçar. amacı kaçak olarak bir şilebe binip amerika’ya gitmektir. sinemacı olacaktır ve charlton heston’u görecektir her nedense. adapazarı’nda yakalanır.

edebiyat fakültesi’nde okurken yönetmen memduh ün’le tanışır. yazdığı bir senaryoyu okuyan ün kendisine asistanlık teklif eder. dört sene ün’ün yanında çalışır. “ne öğrendiysem ondan öğrendim” der başaran. o arada lütfi akad, halit refiğ, atıf yılmaz, ertem göreç gibi ünlü yönetmenlerin yanında da asistanlık yapar.

1964 yılında ilk filminde, “borusunu öttüren” adlı oyunu senaryo haline getiren orhan kemal’le çalışır. sonra “kara memet” ve orhan kemal’in “bekçi murtaza”sını çeker. 1966’da askere gider. sinemadan kopmaz, çok trajik bulduğu adnan menderes’in hayatını film yapmak ister, araştırmalara başlar.

askerlik görevinin ardından yine setlere döner. 70’li yılların başında yeşilçam’daki seks filmleri furyası ve gerçek film yapımcılarının piyasadan çekilmesinden dolayı yönetmenliği bırakıp bir gecede evini şehir dışına taşır. bir yıl kadar hiçbir iş yapmaz. menderes’le ilgili araştırmalarına devam etmektedir.

reklam sektörüne geçer ve reklam filmleri çekmeye başlar. bir süre sonra bu alanda bir numara olur. ama yeniden sinema filmi yapma zamanı geldiğine inanır, tam on beş sene aradan sonra. kazandığı bütün parayı senaryosunu da kendi yazdığı “biri ve diğerleri” adlı filme yatırır. film kendisine 1987 antalya film festivali’nde jüri özel ödülü’nü, ardından 1988’de istanbul film festivali’nde (o günlerdeki adıyla istanbul sinema günleri) en iyi türk filmi ödülü’nü getirir. adnan menderes çalışmaları aralıklarla devam etmektedir. sonra “uçurtmayı vurmasınlar”ı (1989) yapar. başta 8. uluslararası istanbul film festivali’nde kazandığı “yılın en iyi türk filmi” ödülü olmak üzere, yurt içi ve yurt dışında en iyi film, en iyi yönetmen dallarında birçok ödül alan bu film “en iyi yabancı film” dalında oscar aday adayı olur. arkasından “piano piano bacaksız” (1991) filmi gelir. o da “uçurtmayı vurmasınlar”ın başarısını yakalar. “uzun ince bir yol” (1993), “sen de gitme” (1996), “kaçıklık diploması”(1998), “abuzer kadayıf” (2000) başaran’ın başarıdan başarıya koşan diğer filmleridir.