şahmeran

anadolu’ nun sadece sözlü halk edebiyatında değil, el sanatlarında da etkisini sürdüren bir efsanedir şahmaran yada şahmeran. özellikle genç kızların çeyizlerinde ki işlemelerde ve duvar resimlerinde kem gözlerden korunmak için kullanılmaktadır. kimilerine göre ceyhan ile misis arasında ortaçağda yapılan yılankalede yaşamıştır. bu söylencenin izleri adana’nın selle, ceyhan’ın yelle, misis’in yılanla gideceği şeklindeki bir tekerlemeyle bütün canlılığını korumaktadır. bu tekerlemede yılankalenin koruyucu yılanlarının efendileri şahmeran’ın öldürüldüğünü bilmedikleri ve bunu duydukları gün insanlardan intikam almak için misis’e inerek insanları öldüreceklerine inanılır. evliya çelebi seyahatnamesinde yılankaleden bahsederken ”evsafı kal’ai şah maran” yani şahmaran kalesi olarak söz eder ve bu kalede sürü sürü yılanın yanında boynuzlu ve ensesi tüylü bir yılanın görüldüğünü yazar. (evliya çelebi,1935:340)
misis’te, tarsus’ta ya da herhangi bir yerde anlatılan efsanelerde yoksul bir ailenin oğlu olan lokman’ın odunculuk yaparak geçimini sağlarken şahmeran’la tesadüfi karşılaşması anlatılır. bu karşılaşmadan sonra lokman uzunca bir süre şahmeran’ın himayesinde yaşar. daha sonra lokman şahmeran’ın yaşadığı yeri kimseye söylemeyeceği sözünü vererek evine döner. ülkenin hükümdarının bir gün amansız bir hastalığa yakalanması ve hastalığın tek çaresinin şahmeranın etinde olması üzerine lokman’dan zorla şahmeran’ın yeri öğrenilir. şahmeran lokman’ın ihanetine karşılık yine de ona iyilik yapar. kesildikten sonra etinin kaynatılan ilk suyunun zehirli, ikinci suyunun ise şifalı ve iksirli olduğunu söyler. ikinci suyu içen lokman bütün hastalıkların çaresini de bulmaya başlar.
şahmeran’ın ölümü medusa’nın ölümüne benzer. her iki ölümle ele geçen sihirli güç insanlığın sağlık ve şifa bulması için kullanılmıştır. yunan mitolojisinde geçen gorgo canavarlarının mı şahmeran’a mı yoksa şahmeranın mı gorgolara kaynak olduğu düşüncesi tartışılmaktadır. özellikle hesiodos’un tanrıların doğuşu adlı eserinde anlatılan ekhidna şahmerana çok benzerlik göstermektedir.