mitingler milli gösteriler

nutuk’tan...

verdiğim bu talimat üzerine her yerde gösteri toplantıları yapılmaya başlandı.

yalnız, sınırlı birkaç yerde bazı yersiz korkularla kararsızlığa düşüldüğü anlaşılmıştır. örnek olarak, 15’inci kolordu komutanı’nın trabzon hakkında gönderdiği 9 haziran 1919 tarihli şifreden (belge: 21): «miting sırasında rumların uygunsuz davranışlarda bulunabilecekleri ve hiç yoktan bir olay çıkabileceği düşüncesi ile, mitinge karar verilmişken bu kararın uygulanmadığı... mitingi düzenleyen hey’etin toplantısında istrati ve polidis’in de hazır bulunduğu» anlaşılıyordu.

trabzon, karadeniz kıyısında ve önemli bir merkez olduğundan, orada millî teşebbüs ve faaliyetler konusunda gösterilen kararsızlık ve yunanlılar aleyhinde millî gösteriler yapılması görüşmelerinde istrati ve polidis efendiler’i de bulundurmak gibi, teşebbüsün ciddiyetsizliğine delil sayılacak gevşeklikler, elbette istanbul ve düşmanlar için pek değerli sayılacak belirtilerdir.

verdiğim talimattaki esasları kötüye kullanacak kadar ustalık gösterenler de oldu. söz gelişi sinop’a yeni atanan bir mutasarrıf, orada yapılan gösterileri kendisi yönetiyor ve miting kararlarını kendisi yazıp halka imza ettirdiğini söylüyor ve bize de bir örneğini gönderiyor.

bu zatın zavallı halka gürültü patırtı arasında imza ettirdiği uzun yazılar içinde şu satırlar gizleniyordu: «türkler ilerleyip gelişemedi. avrupa medeniyet esaslarını kabul edemedi ve benimseyemedi ise, bu da şimdiye kadar iyi bir yönetime kavuşamamış olmasından ileri gelmiştir.

türk milleti, ancak kendi padişahının saltanat ve hâkimiyeti altında olmak şartıyla, avrupa’nın himâye ve kontrolu altında kurulacak bir yönetim şekli ile yaşayabilir.»

efendiler, sinop halkı adına itilâf devletleri temsilcilerine verilen 3 haziran 1919 tarihli bu muhtıranın altındaki imzalara göz gezdirirken, müftü vekili efendinin imzasından sonra gördüğüm imza, bilginize sunduğum satırları yazan ve yazdıran ruhu bana keşfettirdi. o imza, hürriyet ve itilâf fırkası’nın ikinci başkanı olan zatın imzası idi.

devamı için:

(bkz: milli gösterilerin yankıları)