meksika

yüzölçümü 2.000.000 km2’ye yakın olan bir kuzey amerika ülkesidir.

ciudad de méxico, monterrey, guadalajara, puebla, juárez, tijuana, nezahualcóyotl, chihuahua ve león meksika’nın en büyük şehirleridir.

orta meksikada, olmekler ve daha sonra gelişen aztekler, özellikle yucatan yarımadasında ise mayalar, meksikanın önemli ispanyol işgali öncesi uygarlıklarıdır.

1519 yılında, meksika’nın yerli uygarlıkları ispanya tarafından istila edildi. iki sene sonra 1521’de aztek başkenti olan tenochtitlan işgal edildi. francisco hernández de córdoba, 1517 senesinde güney meksika kıyılarını araştırdı, onu 1518’de juan de grijalva izledi.

erken dönem conquistador’larının en önemlisi, 1519 yılında yerli bir kıyı yerleşimi olan "puerto de la villa rica de la vera cruz"dan ülkeye giren hernán cortés’di. burası günümüzün veracruz şehridir.

yaygın kanının aksine,ispanya, cortes’in 1521 yılında tenochtitlan şehrini ele geçirmesiyle meksika’yı istila etmiş olmadı.tenochtitlan kuşatmasında sonra işgalin tamamlanması için diğer bir iki yüz senenin geçmesi gerekti. bu süre zarfında yerli halk tarafından ispanya’ya karşı isyanlar, saldırılar ve savaşlar sürmeye devam etti.

meksika 105.000.000’a varan nüfusuyla latin amerika ülkelerinin en kalabalık olanlarındandır. nüfusun %60’ı melez, %10’u beyaz, geri kalanlar ise yerli halktır. resmi dil ispanyolca, quechua ve takalotça’dır ve meksika dünya üzerinde anadili olarak ispanyolca konuşan insan sayısının en yüksek olduğu ülkedir.ülkedeki inançlar ; katolikler %89, protestan %6, diğer %5 şeklinde özetlenebilir. toplam nüfus içinde okuma yazma oranı %92.2 dir.

meksika, kuzey amerika’da, karayip denizi ve meksika körfezi kıyısında, belize ve abd arasında, kuzey pasifik okyanusu kıyısında, guatemala ve abd arasında yer alır. iklimi tropikalden çöl iklimine kadar değişiklik gösterir.yüksek, kayalıklı dağlar, alçak kıyı ovaları, yüksek platolar, çöller ülkenin önemli yeryüzü şekilleridir. en alçak noktası: salada gölü -10 m ve en yüksek noktası: volcan pico de orizaba 5,700 m’dir. petrol, gümüş, altın, kurşun, çinko, doğal gaz, kereste doğal kaynaklarıdır.

meksika 1 federal bölge ile 31 eyaletten oluşmaktadır:
aguascalientes
baja california
baja california sur
chihuahua
colima
campeche
coahuila
chiapas
durango
federal bölge (distrito federal)
guerrero
guanajuato
hidalgo
jalisco
meksika eyaleti (estado de mexico)
michoacán
morelos
nayarit
nuevo león
oaxaca
puebla
quintana roo
querétaro
sinaloa
san luis potosí
sonora
tabasco
tlaxcala
tamaulipas
veracruz
yucatán
zacatecas

tarihsel, etkin, toplumsal ve ekonomik etkenlerden kaynaklanan bölgesel farklılaşmalara karşın, yerel halk sanatlarının yanı sıra avrupa kaynaklı klasik sanatlara dayanan özgün bir meksika kültüründen bahsedilebilir. 1930’larda güçlenen indigenismo akımı yerli kültür mirasına ilgiyi canlandırmıştır.

daha çok kırsal kesimde yaygın olan ve hem günlük kullanıma, hem de süslemeye dönük işlevler taşıyan geleneksel halk sanatları ülke çapında çok tutulur. en ilginç örenekler arasında oaxaca vadisine özgü kil çömleklerle tomala köyünde üretilen kuş ve hayvan figürleri sayılabilir. renkli süslemeler taşıyan pamuk giysilere, pamuk ya da yünden yapılan omuz atkılarına (rebozo) ve serape’lere, renkli sepetlere ve değişik desenli kilimlere ülkenin hemen her yanında rastlanır. halk müziği meksika tarihi boyunca en önemli sanat biçimlerinden biri olmuştur. eski charro’lar (sığır çobanı) gibi giyinen şarkıcılar, günümüzde de şenliklerde ve özel günlerde gitar ve davul eşliğinde şarkı söyler.

meksika devrimi’ne ilişkin temalar uzun bir dönem meksika edebiyatına damga vuran başlıca öğe olmuştur.köylülerin sorunları ve acıları günümüzde de juan rulfo gibi yazarların yapıtlarına konu olmakla birlikte, meksika edebiyatında evrensel temalara yöneliş belirgin bir ağırlık kazanmıştır. bu yeni kuşak edebiyatçılar arasında uluslararası düzeyde ün kazanmış samuel ramos, octavio paz, carlos fuentes, gustavo sainz ve juan josé arreola gibi adlar öne çıkar. oyun yazarı rodolfo usigli’nin yapıtlarında da benzer bir yönelim görülür. meksika tiyatrosuna katkıda bulunmuş öteki çağdaş yazarlar arasında luisa josefina hernández ve emilio carballido sayılabilir. müzikte evrenselleşme çığırına öncülük eden carlos chávez’i başka bazı genç besteciler de izlemiştir.

duvar resmi meksika’nın dünya çapında adını duyurduğu sanat dallarının başında gelir. diego rivera, josé clemente orozco ve david alfaro siqueiros gibi ressamlar meksika tarihi ve kültürünü kalabalık, canlı, figüratif kompozisyonlarla yansıtan yapıtlarıyla tanınmıştır.

önde gelen kültür kurumlarından ulusal güzel sanatlar enstitüsü güzel sanatları yaymaya ve bu alandaki incelemeleri desteklemeye yönelik etkinlikler yürütür. meksika senfoni orkestrası ve çeşitli bale toplulukları da devletten önemli çapta destek görür. yerli enstitüsü geleneksel el sanatlarını korumak ve geliştirmekle görevlidir.

boğa güreşi meksika’da bugün de çok sevilen bir eğlencedir.en yaygın spor olan futbolun yanı sıra beyzbol da büyük ilgi toplar. meksika hafif sıklette birçok dünya şampiyonu boksör yetiştirmiştir.

basın dünyasında özel sektör egemendir; ülkenin iki büyük televizyon kanalı olan televisa ve tv azteca ile excelsior, novedades ve el universal gazeteleri en etkili medya organlarıdır.

meksika devleti tarafından beyaz saray da düzenlenen 2001 yılındaki bir partide meksikalı şarkıcı ve oyuncu thalía, george bush ve diğer devlet başkanlarına bir konser vermiştir.

kaynak: tr.wikipedia.org