laiklik

türkiye’de uygulanan yöntemin sekülarizm denilen anglo-sakson yönetiminden ayrildigi kavram.

söyleki ingiltere, amerika gibi anglo-sakson ülkerinde dinin günlük hayata etkisi gercek manada yoktur. herkes istedigi sekilde, devletin denetimi olmadan inanclarini icra edebilir. bunun biraz da o ülkelerin kosullari ile alakalidir. sekülarist din-devlet isleri ayrismasina giden bütün ülkeler protestandir. protestanlik katoliklikten daha sonra olustugu ve ayni zamanda bunu besleyen kanallar farkli oldugu icin bu mezhebin devlet üzerinde baski olusturmasi söz konusu degildir. bu ise laiklikten ayristirir kendini. nitekim amerika gibi sonradan nüfüsu cogalip, belli bir milliyete dayanmayan insanlarin kurmus oldugu bir ülkede fransadaki gibi bir laiklik tanimina ihtiyac duyulmamistir.

fransa ve türevi olan katolik ülkelerde ise devletin dini kurumlari denetimi aldigi bir anlayis hakimdir. bu ise daha cok dinin o ülkede gerceklestirmis oldugu rolle alakalidir. katoliklik , mezhep olarak belli bir otoriteye baglidir. bu otorite ise bilindigi üzere ortacagi karanlik bir devir haline getirmis kurum kilise ve onun en yüksek mercii papadir. dinin her alanda etkin kilinmasi prensibinin tanri adina yasatilmaya calisildigi bu gibi kurumlar karsisinda laik uygulamalara gecilmistir. devlet, kendi topraklari icersinde dinin kendi otoritesinin üzerinde bir güc olarak yer almasina izin veremez ve vermez de.

bu iki kavramin türkiye’ye yansimasi ise o zamanin aydinlarinin - devrin kültürel manada parlayan yildizi - fransiz egitimi almis olmasiyla ilinti olarak türkiye’ye uygulanabilirlik olarak daha yakin olarak görülmüs olmasidir.

islam, uygulama bazinda -ortodoksluk disinda- katolikle karislastirilabilir. her ne kadar islam’da kilise gibi bir kurum olmasa da islam’in günlük hayata yansilamalari kilise ile yarisabilicek düzeydedir. kuran ve sünnetiyle islam günlük hayati gercek manada düzenler. bunun islam’in peygamberinin ayni zamanda bir devlet baskani olmasiyla byük bir paralelligi vardir. islam’in peygamberi, ki ayni zamanda devletin basidir, kendi yasam tarzinin örnek alinmasiyle yüzyillardir icinden cikilamayan bir kargasayada yol acmistir. o da peygamber döneminin yasam tarzinin ve gündelik isleyisinin kendi sonrasindaki cagcil olmayan döneme uygulanmasidir.

bu kosullar altinda yeni kurulmus olan cumhuriyetin hala irtica tehditinin oldugu bir ortamda „birakiniz gecsinler“ mantigiyla herseye izin vermesi beklenemezdi. islam’in din olarak bu düzenleyici rolü aydinlanma felsefesiyle yogrulmus aydinlarin laikligi secmesinde büyük rolü oynamistir.

laiklik kelime en basit tanimiyla dinin kesinlikle ve kesinlikle toplumun ve dolayisiyla bireyin hayatinda dikte edici bir tavir almamasina dayanmaktadir ki devlet düzeni tanri degil yurttas iradesinde kalabilsin.

yurttas iradesinin yansimasi lakin iran’daki gibi otu boku oraya buraya bakarak denetleyen meymenetsiz insanlarin rizasi altinda yapilamayacak kadar mühimdir. farkli bir dinden olan ya da inanmayacak bir insan icin dayanilamayacak bir yasam bicimini dayatmaya calisan irade uygulamalari ve catismalari temel insan haklarina da aykiridir. bu sebeple türban yasagi basligi altinda irdelemis oldugum gibi islam icin temel hak olarak görülen yasantilar digerleri icin dayatma olmaktadir. cünkü islam’da hristiyanlik ya da diger diger dinlerde oldugu gibi- yahudilik haric- bizden olmayana farkli tavir almasi vardir. bu ise gerek ekonomik gerek siyasal manada asla bir müslüman olmayanin göremeyecegi veya elde edemeyecegi haklardir.

seriat gibi dinsel hukukun uygulandigi bir devlette ve bunun özlemini duyanlarin önemli bir baski araci olaildigi toplumlarda bir ateiste ya da baska bir mezhepe sahip insana hic bir sekilde yasama bicimi izin vermeyen bu anlayisa karsi laiklik korumadir. inananlara karsi ayni mesafede oldugu gibi inanmayanlara da tanimindan ötürü ayni mesafededir laiklik.

iste türkiye’deki en büyük sorunlardan birisi olan irtica tehlikesine karsi laiklik birey acisindan kabul edilmistir. uygulama acisindan ise dogru yoldadir. cünkü türkiye’nin kendi kosullari vardir, kendi sorunlari vardir, kendi bünyesinde cogunlugu olusturan din baskadir.