kelam

imani esasların aklı deliller kullanılarak izah ve isbat edilmesi temelinde gelişen islami ilimdir. başlangıç itibariyle kelam, imanın esası olan allah’a iman, allah’ın sıfatları ile ilgilenmişse de, özellikle gazali’den sonra bütün imani meseleleri kapsayacak genişlikte değerlendirilmeye başlanmıştır. burada gazali’nin yunan felsefesinin tesirlerine karşı aldığı tavır önemli bir parametre olarak gözükmektedir.

kelamcılar, allah’ın varlığını delillerle izah etmeye çalışmakla beraber, delilin, kendisine delil getiren zat’ın mahluku olduğunu kabul eder, ve akli delillerin sadece aklın nazarında müşkül hadiseleri çözmede bir alet olduğunu düşünürler. yoksa, allah’ın varlığının, neticede mahluku olan delillerle teyidine ihtiyaç yoktur. o her şeyden ayandır.

mebde itibariyle fıkıh ilmi olarak mütalaa edilen kelam, daha sonra ilm-i tevhid olarak adlandıriımıştır. fıkıh ameli meseleler üzerinde, kelam ise itikadi meseleler üzerinde yoğunlaşmıştır. hz. muhammed zamanında bütün meseleler kendisi tarafından çözüldüğü için problem söz konusu olmamışsa da, sonraki dönemlerde kuran ve hz. muhammed’in yaşantısına göre içtihadlarda bulunmak zarureti hasıl olmuştur. hicri birinci yüzyılın son çeyreğinde imani esaslardan kader konusu tartışılmaya başlanmıştır.