karpatlar

doğu avrupa’da bir dağ silsilesi.viyana yakınlarında bratislava’da başlayıp kuzeydoğuya doğru bir yay biçiminde uzanarak polonya’nın güneyinden ve ukrayna’nın güneybatı kesiminden geçip güneydoğuya,romanya topraklarında ramnicu sarat yakınlarında batıya kıvrılır ve tuna üzerinde demirkapı denilen bölgede son bulur.macaristan’ı çok geniş ve açıktan çevreleyen bir yay biçimindedir.

karpat dağları,çek cumhuriyeti, slovakya, polonya, ukrayna ve romanya olmak üzere beş ülkenin toprakları üzerinde yer alır. dağların uzunluğu yaklaşık 1500 km, ortalama genişliği 150 km’nin üzerindedir.

karpat dağlarının meydana gelişi hakkında tahmin yapan araştırmacılar, dağların alp dağlarından daha önce teşekkül etmiş olabileceğini söylemektedirler.

karpat dağlarını yapı ve şekil bakımından üç kısımda incelemek mümkündür. bratislava’dan, ujok geçidi (889 m)ne kadar olan bölüme batı karpatlar denir. karpat dağlarının en yüksek bölümüdür. dağ silsilesinin en yüksek noktası olan geristort tepesi (2655 m) burada bulunur. batı karpatlar: beyaz karpatlar, küçük karpatlar, tatra ve slovakya maden dağlarının meydana getirdiği kütledir. önemli yükseltileri, aşağı takra (2043 m), babja gora (1725 m) dır. batı karpatlar üzerinde lysa geçiti (502 m) ve lubkaw geçidi (657 m) önemli geçitlerdir. borislav’ın güney batısındaki ujok geçidi (889 m) çok önemli bir geçit olup, batı karpatlarla doğu karpatları birbirinden ayırır.

batı karpatlar, birçok nehrin beslendiği ve su depoları olan bölgedir. mesela vah nehri, hron nehri, hernad nehri, dunajeçvistül ve san nehri bunların başlıcalarıdır. kuzeyde akan nehirler üzerinde bulunan barajlar küçük polonya denilen bölgenin ekonomik desteğidir. batı karpatların bazı otlaklar hariç büyük bölümü sık ormanlarla kaplıdır. bu ormanlarda vahşi hayvanlar bulunmaktadır. kremnica bölgesinde demir gümüş ve altın madenleri bulunur.

doğu karpatlar, ujok geçidinden braşov şehrinin doğusuna, güneyde ise buzau’ya kadar uzanır. ortalama yüksekliği 1100 m kadardır. kuzeyde ukrayna sınırlarında kalan bölgeye karpatlar ormanı, güneyde ise callımanu dağları ve narghita dağları vardır. bu bölge karpatların en verimli, bitki örtüsü bakımından en zengin olan kısmıdır. bu kısımdaki yükseklikler, vf pietrosu(2305 m), sibulja (818 m), goverla (2061 m) ve ineu (2280 m)dur. aynı zamanda ukrayna’yı romanya’ya bağlayan tabloniste geçidi (931 m) burada bulunur. ukrayna’da borislay bölgesinde zengin maden yatakları, petrol, güneyinde dasava’da ise tabii gaz bulunur. bu kesim çok sık ve gür ormanlarla kaplı olup, siret, otlu mureş, somes ve dinyester nehirlerini besler.

dağların üçüncü bölümü olan transilvanya alpleri, alp dağlarının özelliklerini haiz olduğundan bu isim verilmiştir. ortalama yükseklik 1500 m’nin üzerindedir. eflak ile transilvanya arasında büyük bir engel olup geçitlerden ulaşım imkânı vardır. önemli yükseltileri peleaga tepesi(2509 m), cındrelu tepesi(2245 m) ve moldavneanu tepesi (2543 m)dir. önemli geçitler ise demirkapı geçidi, kızkule geçidi ve pradal geçididir.

bacauve plolesti bölgelerinde petrol çıkar. burası da sık ormanlarla kaplı olup, yeryer otlaklara rastlanır. bu otlaklarda koyun yetiştiriciliği gelişmiştir.

kaynak: tr.wikipedia.org