johann carl friedrich gauss

alman astronomu, matematikcisi ve fizikcisidir. daha cocuklugunda, erken gelismis zekasi, matematige karsi zekasiyla sivrildi ve brounseweig dukunun ilgisini cekti. duk, okul masraflarini uzerine alarak o’ nu gottingen universitesine gonderdi. henuz 16 yasindayken herschel’in 1781 de kesfettigi uranus gezegeninin yorunge elemanlarini hesaplayarak, yer’in bir noktasindan yapilan olculerle, bu gezegenin yorunge elemanlarini bulmaya yarayan ve gunumuzde hala kullanilan bir metot ortaya koydu. 1798 de helmesdt’e yaptigi bir inceleme gezisinden sonra, braunschweig’a dondu ve birkac yil icinde kendisini buyuk matematikciler sirasina koyacak bir seri calisma raporu yayimladi.
sayilar uzerine incelemeleri topladigi disqvisitiones arithmetice’de (aritmetik arastirmalara) (1805), esitlikleri, ikinci dereceden sekilleri, serilerin yakinsakligini v.b. ele aldi. piazzi tarafindan 1810 da, kucuk gezen cerez’in kesfinden sonra gauss, cesitli gokmekanigi arastirmalari yapti, hayatinin sonuna kadar bagli kalacagi gottingen rasathanesine mudur oldu (1807) .theoria motus corporum coelestium in sectionibus conicis solem ambientium (konik kesitii ? gokcisimlerinin gunes cevresindeki hareket kurami) (1808) adli unlu eserini yazd1. legendre ile hemen ayni zamanda dusundugu ve daha once 1797 de yararlandigi ?- en kucuk kareler metodundan (1821) baska, yanilmalar teorisi ve iki terimli denklemlerin cozumu icin genel bir metot buldu; uygun-tasvir uzerine arastirmalar, yuzeylerin egriligi ve disqvisitiones generales carca sperficien curvas’ta (egri yuzeyler uzerine genel arastirmalar) (1827) , ispat ettigi unlu teoremi de yazmak gerekir. bu teoreme gore, bukulebilen fakat uzatilamayan bir yuzeyin egriligi, yani egriliklerinin carpimi degismez.
gottingen ile altona arasindaki meridyen yayinin olculmesi sirasinda (1821,1824), gussu, geodezi calismalarinda isikli isaretler verebilmek icin, kendi adini tasiyan helyotropu tasarladi. optik alaninda, eksene yakin isik isinlari icin duzenlenmis merkezi optik sistemlerinin genel teorisini kurdu. elektrikle ozeliikle magnetizma ile ilgilendi, bu alanda magnetometreyi icat etti. ve resultate aus den beabochtungen des manetischen vereins (yer magnetizmasinin genel kurami) (1839), adli eserinde, magnetizmanin, matematik teorisini formullestirdi. suclides’ci olmayan hiperbolik geometrinin kesfinde, bu konuda hic bir sey yayimlamamis olmakla birlikte, gauss, balyai ve labocewsky’den once calismalar yapmis ve basari saglamisti.