ispanya iç savaşı

17 temmuz 1936'dan 1 nisan 1939 tarihleri arasında, demokratik seçimle ikinci ispanyol cumhuriyeti'ne sadık "cumhuriyetçiler" ile general francisco franco liderliğinde isyancı bir grup olan "milliyetçiler" arasında yaşanmıştır. iç savaşı milliyetçiler kazandı ve franco, 1939'dan ölümüne kadar olan 1975 yılına kadar ispanya'yı yönetti.

savaş, ikinci ispanya cumhuriyeti'nin –başkan minuel azaña liderliğindeki– seçili hükümetine josé sanjurjo komutası altındaki ispanyol cumhuriyetçi ordusu'nun bir grup generalin pronunciamento'sundan (muhalefeti ilan etmesinden) sonra başladı. isyankar darbe, ispanya özerk haklar konfederasyonu, dindar-muhafazakar carlsistler ve faşist falanjistlerin dahil de olduğu bazı gruplar tarafından desteklendi.

darbe fas, pamplona, valladolid, cádiz, cordova ve sevilla'daki askerî birlikler tarafından desteklendi. ancak, önemli şehirlerde isyan eden birlikler- madrid, barcelona, valencia, bilbao ve malaga gibi- amaçlarına ulaşamadılar ve hükümet kontrolü altında kaldılar. böylece ispanya askerî ve politik anlamda ikiye ayrıldı. milliyetçiler –o vakit general fransisco franco tarafından liderlik ediliyordu– ve cumhuriyetçi hükümet, ülkenin kontrolü için savaşıyorlardı. sovyetler birliği ve meksika, cumhuriyetçilere yardım için araya girerken nazi almanyası ve faşist italya milliyetçilere asker ve cephane yardımında bulunuyordu. diğer ülkeler, ingiltere ve fransa gibi, resmî politika olarak araya girmemeye karar kıldılar (ancak fransa biraz cephane gönderdi).

1937'de milliyetçiler güney ve batıdaki kalelerinden ispanya'nın kuzey kıyı şeridinin çoğunu ele geçirdiler. savaşın çoğunda madrid'i ve madrid'in güney ve batıdaki alanlarını kuşattılar. 1938 ve 1939'da katalonya'nın çoğunu ele geçirince savaş milliyetçilerin zaferiyle ve binlerce solcu ispanyolun sürgüne gönderilmesiyle sona erdi. sürgüne gönderilenlerin çoğu fransa'da ki mülteci kamplarına gitti. kaybeden cumhuriyetçilerin ortak özelliği, hepsinin kazanan milliyetçiler tarafından zulme uğramasıdır. savaştan sonraki süreçte general fransisco franco önderliğinde faşist bir diktatörlük kuruldu ve bütün sol partiler franco rejimi yapısı içinde eridi.

savaş, tutku ve politik bölünmenin verdiği ilham ve her iki taraf için de yapılan zulümler bakımından dikkate değerdir. gelecekteki rejimi pekiştirmek için ele geçirilen bölgelerde franco'nun kuvvetlerince planlı bir arındırma çalışması gerçekleşti. cumhuriyetçilerin kontrolü altında olan yerlerde daha küçük ama önemli miktarda, normalde yasaya ve kurala aykırı olan öldürmeler gerçekleşti. bu kapsamda cumhuriyetçi bölgelerde gerçekleşen çeşitli ölümlere cumhuriyetçi yetkililer göz yumdu.