herbert spencer

ingiliz sosyolog ve filozof herbert spencer, 27 nisan 1820 tarihinde ingiltere’nin derby sehrinde dunyaya gelmistir. babasi bir okul muduru olan spencer, ailesinden farkli olarak dine uzak bir tutum takinmis, amcasinin kendisini cambrige’e gonderme teklifini reddetmistir. bunun sonucu olarak ogreniminin buyuk bir cogunlugu doga bilimlerinden olusan kendi okumalari olmustur. bir sure ogretmenlik ve demiryollarinda insaat muhendisligi yapan spencer, 1842 yilinda "the nonconformist" dergisinde ilk yazilarini yayimlamaya baslamistir. buradaki yazilarinin temel konusu devletin temel islevinin dogal haklari korumak oldugu ve bunun otesine gecmesinin yaratigi zararlar uzerineydi. bu yazilar daha sonra "the proper sphere of government" ismiyle kitaplastirilmistir. "the economist" dergisinin yardimci editorlugunu yapan spencer bu donemde ekonomik ve sosyal laissez-faire’i destekleyen goruslerini olgunlastirmistir. 1853 yilinda amcasindan kalan mirasin ardindan "the economist" teki pozisyonundan istifa edip calismalari uzerinde yogunlasmistir.

psikoloji uzerindeki calismalarina devam eden spencer, sosyal darvinizm’in kurucusu olarak un kazanmistir. spencer, darvinizm’in sosyal konularda uygulanmasi uzerinde durmus, "en uygun olanin yasamasi" sozunu sarfetmistir. boylece toplumun her turlu mudahaleden arindirildiginda en guclu ve saglam halini alacagini savunmus olan

spencer’in felsefesinin temelinde bireysellik vardir. tanimladigi "sosyal evrim", artan bireyselligin bir sonucu olarak olusacaktir. isciligin bolunmesi ve uzmanlasmalarinin artmasiyla toplum tek duze kalabaliktan komplike uygarliklara evrim gecirmislerdir. bilim ve felsefeyle artan bireysellikte bu evrime destek vermistir. bu nedenle spencer temel sosyolojik siniflandirmasini, calismanin guc kullanarak yapildigi totaliter toplumlar ve calismanin kendiliginden ve gonullu olarak yapildigi endustri toplumlari olarak ikiye ayirarak yapmistir.

spencer, viktorya doneminin en tartismali ingiliz dusunurlerinden biridir. spencer’in sahip oldugu derin bilimsel temel, sosyolojik olaylarin oneminin bilimsel yollarla aciklanmasinda etkili olmustur. spencer’a gore degisik alanlardaki dusunceleri birbiriyle tutarli ve birbirinin tamamlayan bir sistem olusturmaktaydi. bu nedenle olusturdugu kitap setlerini en buyuk calismasi olan "the synthetic philosophy" ile birlestirmistir.