hadrianus

neron, kendisini yetiştirenlerin müspet tesirlerinden kurtulur kurtulmaz koca miparatorluğu dakendisini de felakete sürüklemişti. hadrianus ise bütün imparatorluğu boyunca kudret ve kabiliyetlerini tamamiyle roma’nın hizmetine vakfetti, imparatorluğa bir altın devir yaşattı.

mö 27 yılında kurulmuş olan roma imparatorluğunun sınırları daha 30 yılında avrupa’da ren ve tuna boylarına; doğuda karadeniz, ermenistan, mezopotamya ve arabistan çölüne; güneyde de mısır dahil olmak üzere kuzey afrika’ya kadar uzanmıştı.

ms 43 te ingiltere’nin bir kısmı da imparatorluğa ilave edildi ve imparator trajan (98 - 117) zamanında şimdiki romanya olan dacia ve asur dahil, imparatorluk tarihinin engeniş sınırlarına sahip oldu.

24 ocak 76 da doğmuş olan hadrianus çeşitli askeri ve sivil hizmetlerdeki başarısından ötürü trajan’ın büyük takdirini kazanmış ve onun tarafından imparatorluğa namzet gösterilmiştir. hadrianus, eski imparatorun bu hareketinden ne kadar isabet etmiş olduğunu gösterdi ve yirmi bir yıl süren idaresi zamanında imparatorluk için ne mümkünse yaptı.

hadrianus roma tahtına çıktığı zaman imparatorlukdört bir yandan çeşitli baskılar altında idi. yeni imparatorun ilk işi bazı askeri hareketleri durdurmak, bir kısım eyaletlerin başına mahalli hükümdarlar getirmek oldu. ana vatanla eyaletler arasındaki tefriği kaldırmaya çalıştı. adli ve mali işleri düzene sokmak için teşkilatlar meydana getirdi. bu konuda yeni hükümler koydu. adliyede muazzam bir inkılap yaptı.

mesela eski roma’da esir sahipleri herhangi bir hareketlerine kızdıkları zaman esirlerini öldürebilirlerdi. hiç bir makam ve hiçbir kimse de çıkıp neden öldürdün demezdi. hadrianus esir kullananların onları öldürmelerini katiyetle yasak etti. esir bir suç işlediği takdirde durumun mahkemeye intikal etmesini sağladı. eğer suç esir sahibinde ise ona ceza verilmesi esası kabul edildi.

sonra mesela bir aile reisi öldürüldü mü bütün ev halkı idam edilirdi. hadrianus bu usulü de kaldırdı. bu icraatları ile roma adliyesine yepyeni bir veçhe verdi.

hadrianus askeri, siyasi, adli, idari ve mali türlü müspet karar ve tedbirler almakla kalmayarak büyük imar hareketlerine de girişti. roma’da askeri, siyasi teftişlerle zaman zaman başgösteren isyanları bastırmak için ömrünün mühim bir kısmını geçirdiği eyaletlerde türlü abideler inşa ettirdi. fevkalade güzel binalar yaptırdı. yeni şehirler kurdu. harap yerleri ihya etti. edirne de bu şehirlerden biridir.

pek eski zamanlarda traklar tarafından kurulan edirne, ostin ve uskudama adlı küçük bir kasaba idi. burası miladın ikinci yüzyılı başlarında hadrianus tarafından imar edilerek hadrianapolis adını aldı. edirne adı bundan bozmadır.

hadrianus 122 de ingiltereye gitti. orada kuzey barbarlarının hücumuna karşı tyne’de solway’e uzanan ve hadrianus duvarı diye meşhur olan büyük suru yaptırdı.

hadrianus’un bunlardan başka roma’da ve roma dışında meydana gelen getirdiği nefis eserlerin başlıcaları şunlardır;

roma’da venüs ve roma tapınakları ile bir sanat şahaseri olan kendi türbesi, agrippa pantheonu, imparatorluğun en meşhur yerlerinin minyatür birer kopyaları ile süslenerek bir dünya meşheri haline getirilen tibur daki muhteşem villa. adina’da zeus tapınağı, pantheon, kütüphane, cimnazyum ve hera tapınağı.

büyük devlet adamı, idareci ve imarcı hadrianus, askerleri tarafından da çok sevilirdi. son derece disiplinci olmasına rağmen fevkalade cömertliği ve askerlerin bütün zorluklarını paylaşmakta gösterdiği iyi niyet kendisini onlara çok sevdirtmişti.

ölünceye kadar imparatorlukta kalan hadrianus’un sağlığı son yıllarda gittikçe bozulmaya başladı. günlerini ya roma’da yahut tibur’daki villasında geçiriyordu. kendisinden sonra imparator olmak üzere arrius antonius (antonius pius) u nasbetti. ve 1 temmuz 138 de de öldü.

hadrianus’un kurduğu başarılı idare ondan sonraki imparatorlar antonius pius (138 - 161) ve marcus aurelius (161 - 180) devirlerinde devam edecek, ondan sonra da çöküntü başlayacaktı.