foça

phokaia izmir ’in foça ilçesi’nin antik çağ’da ve bizans dönemi’ndeki adı olup, yunan arkaik dönemi’nin önemli merkezlerinden biriydi. bu dönemde phokaialılar özellikle batı akdeniz’de fransa’da marsilya, korsika’da alalia, italya’da elea ve velia gibi çok sayıda denizaşırı koloni kurmuş olmakla ön plana çıkmışlardır; şehrin bu görkemli evresinden günümüze çok az şey gelebilmişse de burada yapılan arkeolojik kazılar sayesinde her geçen gün daha çok kalıntı ortaya çıkarılmaktadır. arkaik dönem phokaia’sından günümüze ulaşmış en iyi durumdaki mimari buluntu şehrin savunma duvarlarından oldukça gösterişli payandalı ve yüksekçe bir bölümdür. bu duvar daha geç bir dönemden taş yığma suretiyle yapılıp üzeri toprakla örtülmüş bir tümülüsün içinde oldukça iyi bir durumda kalmışsa da 1970’lerdeki bir yol çalışması sırasında ciddi bir tahribata uğramıştır. bu duvarın yapılışından ve mimarisinden tarihin babası herodotos ta söz eder ve ortaya çıkarılan kalıntılar onun tariflerine tıpatıp uymaktadır.

phokaia arkaik dönem’den başlayarak üzerinde şehrin sembolü fok balıklarının kabartmasının da basıldığı elektron sikke kullanımına geçmiş ve midilli’deki (lesbos) mytiline kentiyle yaptığı bir anlaşmayla elektron sikkelerin altın gümüş oranı ve gramajında belli standartlaşma sağlamıştır. şehir i.ö. 546’da harpagos komutasındaki pers (iran) ordularının hakimiyetine geçmiş ve bundan sonra ekonomi ve nüfus olarak gerileme dönemine girmiştir.

phokaia’da arkeolojik kazılar halen devam etmektedir. son dönemde athena tapınağı alanında bulunan arkaik dönem’den malzemesi işlemesi nispeten kolay tüf taşından (foça taşı - lithos phokaikos) büyük griphon ve at heykelleri phokaia’nın antik yunan dünyasında büyük taş heykeltıraşlığındaki öncü konumunu da ortaya koyar.