fıtık

fıtık, sık görülen bir sorundur. bazen hiçbir rahatsızlık yaratmaz ama yaratsa da başarıyla tedavi edilebilir. fıtık, bir iç organın, normalde içinde bulunduğu beden bölgesindeki zayıf bir noktadan dışarı çıkmasıdır. iki tip olabilir: dış ve iç fıtık. dış fıtıklarda bedende oluşan çıkıntı kolayca fark edilir; iç fıtık, sözgelimi hiatus hernisi ise, diyaframın zayıflığından ötürü ortaya çıkar. fıtık en çok karında görülür. bunlara yerine göre "kasık fıtığı" ya da "femoral fıtık" denir. ayrıca göbek çevresinde (göbek fıtığı), karnın ortasında, üstte (epigastrik fıtık) ya da arka duvarında görünmeyen fıtıklar oluşabilir. kasların iyi kaynaşmadığı ameliyat yaralarında da fıtık oluşabilir. bunlara "ensizyonal fıtık" denir. fıtık çoğunlukla, karın içi organları çevreleyen ince periton zarından oluşan bir kesenin, kaslardaki zayıf bir noktadan dışarı çıkmasıdır. dış fıtıklarda kesenin üstünde yağ tabakası, bunun dışında da deri yer alır. kesenin içinde ya incebağırsak gibi bir karın içi organının bir bölümü ya da bağırsakları saran yağlı bir zar olan ’omentum’ yer alır. omentum çoğunlukla keseyi doldurduğundan, içine başka organların girmesini önleyerek, fıtıktan doğan sorunların birçoğunu önler.

nedenleri
fıtık çok sık görülür ve birçok nedenle oluşabilir. bazılarında fıtığa karşı eğilim yaratan, doğuştan bir zayıflık vardır. bu insanlardah daha çocukken ya da ileri yaşta ağır bir şey kaldırmak gibi basit bir neden sonucu fıtık oluşabilir. en sık görülen fıtık çeşidi olan kasık fıtığı erkeklerde, kadınlardan daha çok görülür ve erbezlerini besleyen kan damarlarının kasların arasından geçtiği noktadaki zayıflıktan kaynaklanır. hiatus hernisi (midenin üst kesiminin, diyaframda, yemek borusunun geçtiği delikten göğüs boşluğuna geçmesi) ise kadınlarda daha sık göülür ve büyük olasılıkla gebelik sırasında karın içi basıncının artmasıyla ortaya çıkar.

belirtiler
ağır kaldırma sonucu oluşan kasık fıtığı, ansızın ortaya çıkar. hasta kasığında birden bir gevşeme, sonra da ağrı hisseder. olay kısa sürer ve hasta, kasığındaki çıkıntıyı fark eder. çıkıntı genelilkle yumuşaktır, öksürdükçe şişer ve yatınca bütünüyle yok olur. fıtık çok büyürse erbezleri torbasına da inebilir. bu fıtıklar belirti vermeden önce çok büyük boyutlara ulaşabilirler. sürekli olarak ağır kaldırmayı geektiren işlerde ise hem rahatsızlık verir hem de çalışmayı aksatırlar. bazen de fıtık o kadar yavaş gelişir ki, hasta önce karnının altındaki şişliği fark eder. göğüs boşluğuna açıldığı için görünmeyen hiatus hernisi (diyafram fıtığı), kendini sindirim rahatsızlıklarıyla belli eder. yemek borusunun, mide ile birleştiği alt ucunda, besinlerin mideye geçmesine izin verip geri dönmelerini engelleyen bir yapı bulunur. hiatus hernisinde ise bu yapı işlevini yitirir ve besinler ile mide asidi mideden yemek borusuna geçebilir ve yemek borusu mide asidine dayanıklı olmadığından, kısa zamanda iltihaplanır (özofajit). hiatus hernisinin belirtileri, göğüs kemiğinin arkasında, eğilme ve yatmayla artan yanma duygusu ve ağrıdır. birkaç yıl süren yıpranma sonunda ise yemek borusu daralabilir ve yutma güçleşir. hiatus hernileri özellikle orta yaştan sonra sık görülür ama çoğu kişi, farkında bile olmadan zararsız hiatus hernileri ile yaşamını sürdürür. fıtıkta en ciddi, hatta öldürücü tehlike, fıtığın boğulmasıdır. boğulma, fıtık kesesinin sıkışmasından ötürü içindeki organlarda kan dolaşımının durmasıdır. önce damarlarda kan akışı yavaşlar, bunun etkisiyle kesenin içindeki organ parçası şişer ve damarların üstündeki basınç daha da artarak kangren yapabilir. bağırsaklarda oluşacak kangreni ise, delinme ve peritonit (karınzarı iltihabı) izler. sıkışmada, daha önce yumuşak olan ve hafif rahatsızlık veren fıtık gerilir, duyarlı hale gelir ve yatınca küçülmez. boğulma ise kusma, karın ağrısı, şişkinlik ve kabızlık gibi belirtiler verir. bu durumda tek çare acil cerrahi girişim ile boğulan bağırsak bölümünü çıkarmak ve fıtığı onarmaktır. boğulma birkaç saat bile sürse, boğulan bölüm iyileşmeyecek biçimde zarar göreceğinden, kesilerek çıkarılması ve sağlam uçların birbirine dikilmesi geekir. ender görülen iç fıtıkta oluşan boğulmada ise dıştan fark edilen bir çıkıntı olmayacağından, hastada yalnızca bağırsak tıkanması belirtileri görülür. en sık boğulan fıtık, femoral fıtıktır; onu kasık fıtığı ile göbek fıtıkları izler. hiatus hernisinde ise boğulma enderdir.

tedavi
hastada şişmanlık, kabızlık, idrara çıkma sırasında güçlük ve öksürük gibi fıtığa yol açabilecek bir rahatsızlık varsa, tedavi edilmelidir. hiatus hernilerinin çoğu da ameliyata gerek kalmadan tedavi edilebilir. en iyi çarelerden biri kilo vermektir. rahatsızlığı önlemek için eğilmekten sakınmak, geceleri birkaç yastık kullanmak, yatmadan önce fazla sıvı içmemek ve mide asidine karşı ilaç kullanmak yararlı olur. ameliyat ancak bu önlemlerin yeterli olmadığı ya da belirtinin çok şiddetli olduğu durumlarda gereklidir. ameliyat ya karnın üst kısmından ya da göğüs kafesi açılarak yapılır. ancak günümüzde hiatus hernileri genellikle ameliyat edilmez. kasık fıtığı tedavisi ise ya ameliyat ya da kasıkbağı takmaktır. kasıkbağı bacakların arasından geçen ve bacağın fazla kaldırılmasını önleyen özel bir kuşaktır. fıtığın üstüne rastlayan yerinde ise, özel bir tampon bulunur. ancak bağ rahatsızlık verebilir ve fıtık ona karşın çıkarsa, kesenin kenarına baskı yaparak boğulma olasılığını artırabilir. bağı takmadan önce fıtığı yerine iyice yerleştirmeyenlerde, sıkışma tehlikesi özellikle yükselir. bu yüzden, genellikle, kasık fıtıklarında ameliyat yeğlenir. fıtığın boğulmasını önler ve hastanın rahatsızlığını gidererek rahat etmesini sağlar. ameliyat oldukça basittir. eğer hasta zayıf, fıtık da küçükse lokal anesteziyle de yapılabilir. ama genel anestezi yeğlenir. kesenin içindekiler karın boşluğuna yerleştirildikten sonra ince periton kesesi çıkarılır ve boyun kısmı dikilir. işlemde güçlü, erimeyen dikişler kullanılır. ameliyattan üç ay kadar sonra nedbe dokusu oluşunca bölge normal kas direncini kazanır. fıtık ameliyatından sonra ameliyat bölgesindeki kasların eski gücüne kavuşması için geçen süre üç ay dolayındadır. hasta bu dönemi geçirdikten sonra, gerekirse ağır kaldırmak zorunda kalacağı işine bile dönebilir. ameliyat, fıtığın yinelemeyeceği anlamına gelmez. ama bu olasılık çok azdır ve yinelese bile ikinci bir ameliyat yapılabilir.