emekli sandığı

osmanlilar doneminde sosyal guvenlik kurumu; fitre, zekat ve benzeri dinsel gorevlerin yanisira butun ulkeyi kapsayan vakiflar sistemi uzerine oturtulmustur.turkiye’de cagdas anlamda ilk sosyal guvenlik kurulusu emeklilik hakkinin gerceklestirilmesi biciminde, 1866 yilinda askeri tekaut sandigi ile baslamistir. 1881 yilinda sivil memurlar icin bir emekli sandigi kurulmus ve 1325 (1909) tarihli kanunla da sivil ve askeri hizmet emekliligini kapsayan iki ayri sandigin kurulmasi ongorulmustur. 1930 yilinda 1683 sayili askeri ve mulki tekaut kanunu ile kesenek esasina dayanan sandik sistemi yerine, emekli, dul, yetim ayliklarinin hazineden odenmesine dayanan butce sistemine gecilmistir. bu sistemin kapsami sinirli olup, yalnizca butce ve katma butceye bagli kuruluslarda calisan memurlari kapsamaktaydi. yukarida deginildigi gibi kapsamin dar olusu devlet bankalari, iktisadi kamu kuruluslari, ozel idareler ve belediyelerin ozel kanunlarla ayri ayri emekli sandiklari kurmalari sonucunu dogurmustur. bu sekilde cok cesitli emeklilik sistemlerinin yanyana yurutulmesi, yer degistiren memurlarin emeklilik statusunun tespiti ve benzeri konularda gucluklere yol acmis, diger yandan hazineden aylik alanlarin suratle artmasi, bu odemelerde zorluk yaratmaya baslamistir. bunun sonucu 1946 yilindan itibaren 1683 sayili kanun’a tabi olan memurlarin maaslarinda emeklilik kesenegi alinmaya baslanmistir. 1949 yilinda 5434 sayili kanun’la tc emekli sandigi kurularak,genel ve katma butceli kuruluslardan aylik alanlarla, daha once ozel kanunla kurulmus kimi sandiklara bagli olanlar emekli sandigi kapsamina alinmistir. emekli sandigi calismalarina 1.1.1950 tarihinden itibaren baslamistir.