hüseyin rahmi gurpınar

19 ağustos 1864’te istanbul’da doğdu. 8 mart 1944’te heybeliada’da yaşamını yitirdi. heybeliada’daki abbas paşa mezarlığı’na defnedildi. roman ve öykü yazarı. eserlerinde 19 ve 20’nci yüzyıl başındaki istanbul yaşamını gerçekçi bir biçimde yansıttı. hünkar yaveri mehmet sait paşa’nın oğlu. 3 yaşında iken annesinin ölümü üzerine girit’te bulunan babasının yanına gönderildi. ilkokula burada başladı. babası tekrar evlenince 6 yaşında istanbul’a anneannesinin aksaray’daki konağı’na döndü. yakubağa mektebi, mahmudiye rüşdiyesi ve idadide öğrenim gördü. 1878’de mekteb-i mülkiye’ye girdi. 1880’de hastalık nedeniyle ikinci sınıfta iken okulu bıraktı. kısa bir süre adliye nezareti ceza kalemi’nde memur, ticaret mahkemesi’nde azâ mülazımı olarak çalıştı. 1887’de ahmed mithad efendi’nin tercüman-ı hakikat gazetesinde yazmaya başladı. batı uygarlığının yaşantısını taklit ederken gülünç duruma düşen insanları anlattığı ilk romanı "şık" aynı yıl bu gazetede tefrika şeklinde yayınlandı. paul bourget, paul de kock, alfred de musset gibi fransız yazarlardan çeviriler yaptı. 1894’te ikdam gazetesine geçti. kendisine büyük ün sağlayan ilk eseri "mürebbiye" ile "metres", "tesadüf" ve "nimetşinas" bu gazetede tefrik edildi. sansürün "alafranga" (1911’de "şıpsevdi" adıyla basıldı) romanını yasaklaması üzerine yazarlığı bıraktı. 1908’e kadar suskun kaldı.

ikinci meşrutiyet döneminde ahmet rasim ile birlikte 37 sayı süren "boşboğaz ile güllâbi" adlı mizah dergisini çıkardı. sabah ve vakit gazetelerinde çalıştı. 1912’de heybeliada’ya taşındı. kütahya milletvekili olduğu 1936-1943 dışında tüm yaşamını heybeliada’da geçirdi. 1924’te son posta gazetesinde tefrik edilen "ben deli miyim" romanı ahlaka aykırı bulunarak yargılandı, beraat etti. anneannesinin yalısında dadılar arasında geçirdiği çocukluk ve gençlik yılları, istanbul yaşamı ve insanlarını tüm detaylarıyla öğrenmesini sağladı. ev kadınlarının çeşitli konulardaki düşüncelerini öğrendi. batılı yazarların yanısıra türk halk edebiyatından da yararlandı. romanı ahlakın aynası olarak gördü. geniş bir okur kitlesine ulaşabilmek için yalın bir dil kullandı. çok okunan bir yazar olmasını da bu yalınlığına bağladı. eserlerinde toplumsal ve ekonomik eşitsizlikleri, kadın-erkek ilişkilerini, din sorunlarını konu aldı. zeki ve kurnazların, saf ve cahilleri kandırarak işlerini yürüttükleri çarpık bir düzenden kurtulmak için akılcı düşüncenin gelişmesi gerektiğini savundu. dar sokakları, ahşap evleri, konakları, yalıları ve çarşılarıyla hep istanbul’u işledi. romanlarında döneminin istanbul’un her kesiminden, sınıfından insana yer verdi. külhanbeyler, züppeler, fahişeler, hanımefendiler, mahalle kadınları, paşalar, memurlar, beslemeler, imamlar, esnaf. çevre betimlemeleri üzerinde durmaktansa karakterlerini güçlendirmeyi tercih etti. bu karakterleri yerel şivelerle konuşturmakta ustalaştı. emile zola’nın deneysel roman yöntemini benimsedi ve uyguladı. ömrünün son otuz yılını heybeliada’daki köşkünde yazarak geçirdi. en çok ürün veren, en çok okunan ve sevilen yazarlardan biri oldu.
eserleri

roman:
şık (1889)
iffet (1896)
mutallâka (1898
mürebbiye (1899)
bir muadele-i sevda (1899)
metres (1900)
tesadüf (1900)
şıpsevdi (1911)
nimetşinas (1911)
kuyruklu yıldız altında bir izdivaç (1912)
gulyabani (1913)
cadı (1912)
sevda peşinde (1912)
hayattan sayfalar (1919)
hakka sığındık (1919)
toraman (1919)
son arzu (1922)
tebessüm-i elem (1923)
cehennemlik (1924)
efsuncu baba (1924)
meyhanede hanımlar (1924)
ben deli miyim (1925)
tutuşmuş gönüller (1926)
billur kalp (1926)
evlere şenlik, kaynanam nasıl kudurdu (1927)
mezarından kalkan şehit (1928)
kokotlar mektebi (1928)
şeytan işi (1933)
utanmaz adam (1934)
eşkıya ininde (1935)
kesik baş (1942)
gönül bir yeldeğirmenidir sevda öğütür (1943)
ölüm bir kurtuluş mudur (1954)
dirilen iskelet (1946)
dünyanın mihveri para mı kadın mı (1949)
deli filozof (1964)
kaderin cilvesi (1964)
insanlar maymun muydu (1968)
can pazarı (1968)
ölüler yaşıyor mu (1973)
namuslu kokotlar (1973)

öykü:
kadınlar vaizi (1920)
namusla açlık meselesi (1933)
katil bûse (1933)
iki hödüğün seyahati (1934)
tünelden ilk çıkış (1934)
gönül ticareti (1939)
melek sanmıştım şeytanı (1943)
eti senin kemiği benim (1963)

oyun:
hazan bülbülü (1916)
kadın erkekleşince (1933)
tokuşan kafalar (1973)
iki damla yaş (1973)
gülbahar hanım

tartişma:
cadı çarpıyor (1913)
şekavet-i edebiye tartışmaları (1913)
sanat ve edebiyat (ölümünden sonra h. a. önelçin derledi, 1972)
http://www.edebiyatturk.net/