destan

destanlar temel olarak iki gruba ayrılır:

a. sözlü destanlar: yazının henüz bulunmadığı ve yaygınlaşmadığı bir kültürde doğan ve kuşaktan kuşağa sözlü olarak aktarıldıktan sonra yazıya geçirilen destanlardır. ozan ve şarkıcıların değişik zamanlarda söylediği şarkı ve şiirlerin bütünleşmesi ve işlenmesiyle oluşturulurlar. örnekler:

gılgamış mö 3000 yıllarında mezopotamya’da ortaya çıkmıştır. bilinen en eski destandır. babil ve akad toplumlarınca da benimsenmiştir. ama bugüne kalan en eksiksiz biçimi sümer toplumunda ortaya çıkmıştır. zalim uruk kralı gılgameş’in ölümsüzlük arayışını anlatır. gılgameş ve arkadaşı enkidu ile birlikte uzun arayışlardan sonra ölümsüzlük otunu bulur, ama bir yılana kaptırır.
ilyada ve odysseia: mö 11-12’nci yüzyıllarda geçtiği sanılmaktadır. homeros destanları olarak bilinirler. yunan yarımadası’ndaki akhalar’ın, anadolu’daki ion krallıklarına saldırısı ve akha kral ve prenslerinin daha sonraki serüvenleri anlatılır. özellikle odysseia, yunan tragedyası ve batı edebiyatının önemli bir kaynağıdır.
beowulf: eski ingilizce halk destanı beowulf
heldenlieder: eski almanca kahramanlık türküleri
nibelungenlied: almanya
kudrunlied: almanya
chanson de geste: fransa (kahramanlık şarkısı)
chanson de roland: frank kralı charlemagne’ın savaşlarını anlatır
el cantar de mio cid: ispanya
mahabharata: hindistan
ramayana: hindistan
heike monogatari: japonya

b. edebi destanlar: belirli bir yazar tarafından eski örneklere uygun olarak ve okunmak üzere kaleme alınmış destanlardır. örnekler:

vergilius’un aeneis’i: mö 29-19’uncu yüzyılları kapsar. troyalı aeneias’in uzun ve zorlu bir yolculuktan sonra latin ülkesine gelerek lavinium kentini kurması anlatılır. lavinium sonradan alba langa ve roma kentlerinin yerine kurulan ilk kenttir.
milton’un kayıp cennet’i (paradise lost): insanın cennetten kovuluşu ve tanrının şeytanla mücadelesini anlatır.
dante’nin ilahi komedya’sı (la divina commedia): ms 1310-1321 yılları arasında yazılmıştır.
ariosto’nun çılgın orlando’su (orlando furioso): 1532’de yazılmıştır.
camoes’in os lusidas’ı: 1572’de yazılmıştır.