derviş mehmet paşa

sultan dördüncü mehmed han zamânında hizmet gören osmanlı vezir ve sadrâzamlarından. aslen çerkez’dir. evliyâ çelebi ona bıyıklı mehmed paşa demektedir. yaklaşık 1585 yılında doğmuştur. nasıl yetiştiği hakkında klasik kaynaklarda yeterli bilgi yoktur. sultan dördüncü murad’ın vezîriâzamı tabanıyassı mehmed paşanın kethüdâlığından yetişerek 1637’de şam, 1638’de diyarbakır vâliliğine getirildi. 1638 yılı bağdat seferinde diyarbakır beylerbeyi sıfatıyla muhâsaraya katıldı. sefer dönüşü ise bağdat beylerbeyliğine tâyin edildi (1639). derviş mehmed paşa, bağdat’taki görevi sırasında âsâyişi temin ettiği gibi harpler dolayısıyla şehirde meydana gelen tahribâtı büyük ölçüde îmâr etti. zirâat ve ticâretin gelişmesini sağladı. 1644’te vezirlik pâyesiyle halep, 1646’da anadolu daha sonra da silistre’ye tâyin olundu. bu esnâda meydana çıkan girit harbi dolayısıyla çanakkale boğazına gelen venedik donanmasına karşı, boğazın kara tarafından korunması görevini üstlendi. mahâretle yerleştirdiği toplar sâyesinde büyük zâyiât veren düşman donanması kaçmak zorunda kaldı (1649). 1651 yılında anadolu beylerbeyliği zamânında zuhûr eden celâlî eşkıyâsına karşı sert tedbirler aldı. 1652’de kapdân-ı deryâ olan mehmed paşa, sadrâzam tarhuncu ahmed paşanın azli üzerine, sultan dördüncü mustafa han tarafından bu göreve getirildi. 1654 yılında sadrâzamlık görevinden alınan mehmed paşa, 1655 senesi rebîülevvel ayının başlarında vefât etti. istanbul’da çemberlitaş’ta atik ali paşa câmi-i şerîfi avlusuna defnedildi.
ölümünde yaşı altmışa yakındı. huy olarak halîm ve orta derecede iktidarlı olup, çok cömertti. “para kazanmak; zirâat, ticâret ve imâretle olur.” derdi. nitekim kendisi de bağdat vâlisiyken, basra yoluyla hindistan, iran ve haleb’e adamları vâsıtasıyla para gönderip muhtelif eşyâ satın alarak maiyetinin (emri altında çalışanların) ihtiyâcını temin ettikten sonra kalanını tüccara sattırır ve bundan külliyetli kâr temin ederdi. iran aşîretlerinin yaylak için şehrezur sahralarına çıkışlarında onlardan ucuz fiyatla tedârik ettiği koyunları, bağdat’ta yaptırdığı kasap dükkanlarında kestirip maiyetinin ihtiyaçlarını dağıttıktan sonra narhtan bir akçe noksanıyla halka sattırırdı. ayrıca bağdat’ta birkaç yerde fırın yaptırıp maiyeti olan levent, içoğlanı ve sâir kimselerden on bin kişinin ekmeğini verdikten sonra, kalanını ucuz fiyatla halka sattırırdı. bu hâlleri dolayısıyla bağdat’ta, paşanın kalabalık maiyeti ve muhâfız askerden dolayı iâşe sıkıntısı olmaz ve halk da bundan istifâde ederdi. bu sebeple pek çok sevilip sayılırdı.