bilge kagan

bilge kağan, (d. 683 (684 ?) – ö. 25 kasım 734). türk kağanı.

683 (ya da 684) yılında doğdu. babası göktürk devleti’ni yeniden kuran ilteriş kutlug kağan, annesi ilbilge hatun’dur. 8 yaşında babasını yitiren bilge kağan, 24 yıl boyunca göktürk devleti kağanlığı yapan amcası kapağan kağan’ın elinde büyüdü.

amcası öldüğünde yerine geçen oğlu inal’ı devirerek 32 yaşında 716 yılında göktürk devleti’nin başına geçti. devletin yönetimini ele alan bilge kağan’ın ilk işi iyi bir yönetim oluşturmak oldu. bunun için, ordunun başına 31 yaşındaki kardeşi kül tegin’i, vezirliğe de tonyukuk’u getirdi.

bilge kağan’ın en büyük hayali milletini yerleşik hayata geçirip onları şehirlerde oturtmak idi. ama buna vezir tonyukuk karşı çıkarak: "türkler, çinlilerin yüzde biri kadar bile değildiler. su ve otlak peşindedirler. avcılık yaparlar. belli bir yerleri yoktur ve savaşçıdırlar. kendilerini güçlü görünce, orduları yürütürler. güçsüz bulunca kaçarlar ve gizlenirler. çinlilerin sayı üstünlüklerini böylece etkisiz kılarlar. türkleri surlarla çevrili bir kentte toplarsanız ve bir kez çin’e yenilirseniz, onların tutsağı olursunuz" dedi.

bilge kağan, bir dönem de türkler arasında budizm’i yaymak hevesine kapıldı. tapınaklar yaparak türkleri budist yapmak arzusunu taşıdı. vezir tonyukuk, bu düşünceye de karşı çıkarak, budizm’in insandaki hükmetme ve iktidar duygusunu zaafa uğrattığını, kuvvet ve savaşçılık yolunun bu olmadığını, eğer türk milletinin yaşaması isteniyorsa bu din ve tapınakların ülkeye sokulmaması gerektiğini söyledi. bilge kağan, çok itibar ettiği veziri tonyukuk’un tavsiyelerine uyarak, aklından geçen bu planları yapmadı.

bilge kağan döneminde göktürk devleti’nin sınırları çin’in şan-tung ovasından, iç asya’da karaşar bölgesine, kuzeyde bayırku sahasından ani irmağı havalisi ve batı demir kapı’ya (ceyhun irmağı’nın yakınında semerkand-belh yolu üzerinde) kadar ulaştı.

önce veziri tonyukuk’u sonra kardeşi kül tegin’i kaybeden bilge kağan’ı, çinlilerle işbirliği yapan bakanı buyrak cor (buyrukçur) zehirledi. yatağında hasta yatarken, kendisini zehirleten bakan ve yardımcısını öldürten bilge kağan, 25 kasım 734’de öldü.

bilge kağan’ın cenazesi 22 haziran 735 tarihinde ("domuz" yılının 5. ayının 272’si) büyük bir törenle defnedildi.

http://tr.wikipedia.org/wiki/bilge_ka%c4%9fan