bertolt brecht

yüzyılımıza damgasını vuran oyun yazarı ve tiyatro kuramcılarından bertolt brecht bavyera’nın augsburg kentinde doğdu. aynı zamanda yetenekli bir şair olan brecht ilk şiirlerini 1913’te okul gazetesinde yayımladı. bundan bir yıl sonra ise yaşadığı kentin yerel gazetesinde yazıları çıkmaya başladı. edebiyata ve tiyatroya büyük ilgi duymasına karşın bir süre tıp eğitimi gördü. i. dünya savaşının son yılında askere alındı ve bir hastanede görev yaptı. aynı yıl "ölü askerin öyküsü" adlı bir şiir yazdı. bu şiiri, yıllar sonra nazilerce suçlanarak alman yurttaşlığından atılmasına neden oldu. 1919 şiir çalışmaları açısından verimli bir yıldı. şiirlerini die hauspostille’de (dua kitabı) topladı.
bu sırada tiyatroya olan ilgisi de sürüyordu. 1924’te berlin’e gitti. burada carl zuckmayer, max reinhardt ve helena weigel gibi dönemin ünlü sanatçılarıyla tanıştı ve birlikte çalışma olanağı buldu. bir süre sonra yetenekli bir oyuncu olan helena weigelle evlendi ve bu evlilik ömrünün sonuna kadar sürdü. brecht’in oyunların pek çoğunda weigel başrolde oynadı.
tiyatro yönetmeni erwin piscator ve besteci kurt weill ile tanıştıktan sonra brecht tiyatro yaşamında yeni bir adım attı. piscatorla birlikte jaroslav hasekin ünlü romanı aslan asker şvayk’ı sahneye uyarladıktan sonra yazdığı adam adamdır adlı oyunu "epik tiyatro" anlayışının ilk denemesiydi. bu öğretici bir tiyatro türü olup, olaylar geleneksel tiyatrodakinin aksine, dramatik bir biçimde canlandırılacak yerde, izleyiciye anlatılır. izleyici sahnede olup biteni bir gözlemci gibi izler. epik tiyatro’da amaç düşündürmek, izleyicinin aklını kullanarak bir karara varmasını, harekete geçmesini sağlamaktır. brecht dünyanın değişmesinden; insanların fırsat eşitliğine, düşünce özgürlüğüne sahip olduğu, adaletli bir düzenin kurulmasından yanaydı. benimsemiş olduğu marxist dünya görüşü doğrultusunda, böylesine bir dönüşümün gerçekleşeceğine inanıyordu. tiyatronun bu amaca ulaşmak için etkili araçlardan biri olduğu kanısındaydı.
gene bu sırada yazdığı ve kurt weill’in bestelediği; dünya çapında ün kazanacak olan mahagonny ve üç kuruşluk opera adlı müzikalleri sahneye koydu.
nazilerin yönetime gelmesiyle birlikte brecht’in almanya’da çalışma olanağı ortadan kalktı. 1933’te almanya’yı terk etti. önce isviçre’ye, oradan danimarka’ya gitti. 1939’a kadar kaldığı danimarka’da tak-tik , hitler rejiminin korku ve sefaleti, galileo’nun yaşamı, cesaret ana ve çocukları gibi her biri başyapıt olan oyunlar yazdı. sezuanın iyi insanını da burada yazmaya başladı.
1939’da danimarka’nın da nazi tehdidi altına girmesi üzerine önce finlandiya’ya, oradan da 1941 de abd’ye gitti. brecht’in oyunlarından bazıları bu dönemde ingilizce’ye çevrildi ve abd de sahnelendi. ne var ki, bu ülkede izleyici brecht’in oyunlarından tedirgin oldu ve ilgi göstermedi. 1947de abd’de esen soğuk savaş rüzgarı, brecht’in amerika’ya karşı etkinlikleri soruşturma komisyonu’nca sorguya çekilmesine yol açtı. dünya görüşüne ilişkin suçlamalara karşı çıktı. abd’de barınmayacağını anlamıştı.
brecht, alman demokratik cumhuriyeti yöneticilerinin çağrısı üzerine doğu berlin’e yerleşti ve içlerinde eşi helena weigelin de bulunduğu bir grup oyuncuyla 1948’de berliner ensemble adlı tiyatro topluluğunu kurdu. berliner ensemble, gerek kuramsal çalışmaları, gerek sahnelediği çok başarılı oyunlarıyla, dünya çapında ün kazanmakta gecikmedi.
ülkemizde de tanınan ve oyunları çok sevilen brecht 1956 ilkbaharında hastalandı ve bundan kısa bir süre sonra berlin’de öldü.