halit ziya uşaklıgil

1867’de istanbul’da doğdu. 23 mayıs 1945’te istanbul’da yaşamını yitirdi. "uşakizadeler" olarak tanınan istanbullu bir aileden hacı halit efendi’nin oğlu. fatih askeri rüştiyesi’nde öğrenime başladı. babasının işleri bozulunca ailesi izmir’e taşındı. izmir rüştiyesi’ne girdi. özel fransızca dersler aldı. avusturyalı katolik rahiplerin yönettiği mechitariste okulu’na devam etti. 1884’te son sınıftan ayrılarak babasının ticarethanesinde çalışmaya başladı. izmir rüştiyesi’nde fransızca öğretmenliği yaptı. osmanlı bankası’nda çalıştı. izmir idadisi’nde fransızca ve edebiyat dersleri verdi. 1893’te istanbul reji idaresi’nde başkatip oldu, istanbul’a taşındı. 2’nci meşrutiyet’in ilanından sonra reji komiserliğine getirildi. darülfünun’da (istanbul üniversitesi) batı edebiyatı ve estetik dersleri verdi. 1909’da ittihat ve terakki’nin önerisiyle mabeyn başkatibi oldu. 1911’de meclis-i âyan üyeliğine seçildi. daha sonra üniversiteye döndü. siyasi görevlerle fransa, almanya ve romanya’ya gitti. ittihat ve terakki’nin iktidardan düşmesinden sonra reji idaresi yönetim kurulu başkanlığı’na getirildi. cumhuriyet’ten sonra yeşilköy’deki yalısına çekildi.
edebiyat yaşamına çeviriler ve şiirle başladı. izmir’de 1884-1885 arasında nevruz dergisini, 1886’da hizmet gazetesini çıkardı. 1896’da edebiyat-ı cedide topluluğuna katıldı. servet-i fünun dergisinde kendisine büyük ün sağlayan romanları tefrika halinde yayınlandı. 1901’de yazarlığı bıraktı. 2’nci meşrutiyet’ten sonra tekrar yazmaya başladı ama 1923’e kadar bunları yayınlamadı. izmir’de yazdığı ilk kısa romanlarda acıklı, duygusal bir anlatımla karşılıksız sevgiyi konu aldı. 1895’te yayınlanan "mai ve siyah" romanında aşk serüvenleri ikinci planda kaldı. şairler, gazeteciler, yazarlar, yayıncılar arasında geçen olaylar çerçevesinde o dönemin basın dünyasını anlattı. 1925’te yayınlanan "aşk-ı memnu" ilk büyük türk romanı kabul edilir. sağlam bir kurgusu ve tekniği olan bu romanda, genç ve güzel bir kadının, zengin ama yaşlı kocasına sadık kalma kararına karşın, elinde olmaksızın yasak bir aşka sürüklenmesi, olayın psikolojik nedenleri üzerinde de durularak gerçekçi bir yaklaşımla anlatılır. romanda olay, kişiler arasındaki maddi ve manevi bağlantılarla ustaca örülmüş, hareket, betimleme ve ruh çözümlemeleri ölçülü ve dengeli olarak işlenmiştir.
eserleri

roman:
nemide (1889)
bir ölünün defteri (1890)
ferdi ve şürekası (1894-1985)
mai ve siyah (1895-1988)
aşk-ı memnu (1925-1987)
kırık hayatlar(1924-1989)
sefile (1886)

öykü:
bir izdivacın tarih-i muâşakası (1889)
bir muhtıranın son yaprakları (1889)
küçük fıkralar (3 cilt) (1896)
bir yazın tarihi (1898-1988)
solgun demet (1901)
sepette bulunmuş (1920)
bir hikâye-i sevda (1922-1987)
hepsinden acı (1934-1984)
onu beklerken (1935-1940)
aşka dair (1935-1986)
ihtiyar dost (1939)
kadın pençesi (1039-1987)
izmir hikâyeleri (1950)

anilar:
kırk yıl (1936-1969)
bir acı hikaye (1942)
saray ve ötesi (1942-1981)

deneme:
fransız edebiyatının numune ve tarihi (1885)
hikaye ve temaşa (1889)
yunan edebiyatı (1912)
latin edebiyatı (1912)
alman tarihi edebiyatı (1912)
fransız tarihi edebiyatı (1912)
sanata dair (1938-1955)

oyun:
kabus (1959)
http://www.edebiyatturk.net/

senelerce yeşilköy’de yaşamış olan usta yazar. yeşilköy’ün adı eskiden ayastefanos’tu ve isminin değiştirilmesi gündeme geldiğinde buraya yeşilköy adının verilmesini kendisini sağlamıştır.

(bkz: aşk ı memnu)

ahmet hamdi tanpınar’ın da dediği gibi; ’bizde roman, halit ziya ile başlar’. önemlidir.