divan ı lugat it türk

ilk turk sozlugu.

(bkz: divan i lugat i bilgi sozluk)

kopya yaza yaza en sonunda kafalarimiza sokulan tipik lise edebiyati bilgisi. yapilis amaci araplara turk kulturu ve edebiyatinin ne kadar kuvvetli ve genis oldugunu gostermektir.

(bkz: kasgarli mahmut)

kasgarli mahmutun eseri, ilk sozluk.su cumle dikkat ceker ki "turk dilini ogreniniz, cunku turklerin cok zaman surecek bir hâkimiyetleri vardir."
ayrica lise yillarinin unutulmazi alp er tunga sagusunun gunumuze kadar gelmesinin sebebidir bu divan i lugat it turk.

ilk olarak araplara turkce kelimeleri internetten tanitmistir.ama bazi araplarin uyeliklerini silince site karismistir ve kapanmistir.bunun uzerine kasgarli mahmut hic usenmeden bu siteyi aynen kagida gecirerek hem telefon faturasindan(o zamanlar adsl yok tabii) hemde uyelerle ugrasmaktan kurtulmustur.

araplara turkce ogretmek maksadiyla yazilmis olan ama bu amactan cok daha fazlasina yarari dokunmus olan sozluk.
kasgarli mahmut masraftan kacmamis turk dunyasini, boylarini dolasip kitabini en mukemmel hale sokmak icin cabalamistir.
ve iyikide yapmistir. bugun kendisi sadece eski turkce kelimeler ile degil eski turk kulturu hakkindada bizi iyice aydinlatmistir.

turk kulturunun aynasi, basyapiti.

http://tinyurl.com/3xc52o
(bkz: hain yazar profili)

tdk tarafından en son dört cilt olarak yayımlanmış divanu lugati’t türk kaşgarlı mahmud tarafından 25 ocak 1072’ de yazımına bağdat’ta başlanmış ve 10 şubat 1072’de yazımı tamamlanmıştır. ilk üç cildi sözlük dördüncü cildi indekstir. yaklaşık larak iki bin sayfadır. sözlüğün en önemli özelliği bir türkün hazırladığı ilk dünya haritasına haiz olmasıdır. içerisindeki dünya haritası daire şeklinde hazırlanmıştır. yani kaşgarlı mahmud bundan bin yıl önce dünyanın yuvarlak olduğunu bilmektedir ve ayrıca haritada nehirler ve göller de yer almaktadır.

divân’ın ilk önce kilisli rıfat, daha sonra konyalı atıf bey ve besim atalay tarafından türkçe çevirileri ve türk bilim adamları tarafından açıklamaları yapılmıştır.

divân batıda ilgi uyandırmış, 1928 yılında c. brochkelmann kaşgarlı üzerinde araştırmalar yapmıştır. dankoff’un divânü lugât-it türk çevirisi ile james kelly’nin makaleleri de son çalışmalardır.

kitabın metni türkçe ve açıklamalar arapçadır. arapça gramer kuralları örnek olarak hazırlanmış ve her bölümde kelimeler arap alfabesine göre sıralanmıştır. türk dilinde onsekiz harf kullanıldığını, yazılışta yeri olmayan, ancak söylenirken kullanılan yedi harf ile duraklama harfinin de bunlara eklenmesi gerekir, demiştir.

"türk sözlüğünün divanı" anlamına gelen kâşgarlı’nın bu eseri, yalnız bir sözlük değil; islâmiyet öncesi türk edebiyatını, tarihini, coğrafyasını, folklorunu, mitolojisini aydınlatan ansiklopedik bir eserdir. bilindiği üzere, xi. yüzyıl hemen bütün islâm ülkelerinde türklerin egemen olduğu bir dönemdir. karahanlılar devletinin, özellikle büyük selçuk imparatorluğu’nun askerlikçe ve uygarlıkça en parlak zamanı bu dönem içerisindedir.

divan-ı lügat-it-türk’teki sözcüklerin anlamları arapça olarak yazılmıştır. türkçe 7500 sözcüğün arapça karşılığı verilirken, sav denilen âtasözleri, sagu denilen ağıtlar, koşuk denilen şiirler ve destan parçaları alınmıştır. sözcüklerle ilgili bol bol seci, mesel, hikmet, şiir, efsane; tarih, coğrafya; halk edebiyatı folklor bilgi ve örnekleri verilmiş; dilbilgisi kuralları ortaya konulmuş; türkoloji’nin sağlam temelleri atılmıştır. türkologların görüşü : "göktürk yazıtları ile divan-ı lügat-it-türk’ün bulunuşu türklük için tasavvur edilemeyecek kadar büyük kazanç olmuştur."
divân-ı lügati’t türk, türkçe’nin neden öğrenilmesi gerektiğini şöyle anlatır:
"ant içerek söylüyorum, ben buhara’nın, sözüne güvenilir imamlarının birinden ve başkaca nişaburlu bir imamdan işittim. ikisi de senetleri ile bildiriyorlar ki, yalvacımız (peygamber), kıyamet belgelerine, ahir zaman karışıklıklarını ve oğuz türklerinin ortaya çıkacaklarını söylediği sırada türk dilini öğreniniz, çünkü onlar için uzun sürecek egemenlik vardır buyurmuştu. bu söz (hadis) doğru ise sorguları kendilerinin üzerine olsun türk dilini öğrenmek çok gerekli bir iş olur. bu doğru değil ise akıl bunu emreder. tanrı, türk burçlarını yükseltmiş ve onların mülkleri üzerinde felekleri döndürmüştür. tanrı onlara türk adını vermiş ve yeryüzüne ilbay kılmış, hakanları onlardan çıkartmıştır. dünya uluslarının yularların onlar eline vermiş, herkese üstün kılmıştır. onlarla birlikte çalışanları aziz kılmış ve türkler onları her dileklerine ulaştırmış, kötülerin şerrinden korumuştur. onlara hedef olmaktan korunabilmek için, aklı olana düşen şey, onların yolunu tutmak, derdini dinletebilmek gönüllerini alabilmek için dilleriyle konuşmaktır."

lisedeki edebiyat öğretmenizin söylediğine göre, kaşgarlı mahmut un "türkçeyi arapçayla at yarıştırır gibi yarıştırırım" diyerek yazdığı sözlük

(bkz: ka$garli mahmut eseri)

türklük ansiklopedisi.

sözlük geleneğinin baslangıcı.