bursalı mehmet tahir

osmanlıların son devirlerinde yetişmiş araştırmacı - yazar ve siyaset adamı. sultan abdülmecid han devri ordu mensuplarından üsküdarlı seyyid muhammed tâhir paşanın torunudur. babası rifat beydir. 22 kasım 1861 târihinde bursa’nın yerkapı mahallesinde doğdu. ilk tahsilini evlerinin yanındaki kârgir mektepte yaptıktan sonra mülkiye rüştiyesine girdi. rüştiyede talebeyken haraççıoğlu medresesi hocalarından niğdeli hoca ali efendiden dînî ve arabî dersler okudu. babası rifat bey 1877-78 osmanlı-rus harbinde şehid oldu. bu sırada mülkiye orta mektebini birincilikle bitiren mehmed tâhir, askerî liseye kaydoldu. askerî liseyi başarıyla bitirdikten sonra mekteb-i harbiyeye (kara harb okulu) girdi. harbiye’de okurken tasavvufa karşı ilgi duyup halvetî-rufâî tarîkatı şeyhlerinden kemâleddîn efendiye bağlandı. 1881 senesinde harbiyeyi bitirdikten sonra teğmen rütbesiyle manastır askerî rüştiyesi coğrafya ve hendese (geometri) öğretmenliğine tâyin edildi. 1884’te üstteğmen, 1888’de yüzbaşılığa yükseldi. 1895 senesinde üsküp askerî rüştiyesi coğrafya öğretmenliğine naklolundu. 1896 senesinde kolağası rütbesine terfi ettirilerek manastır askerî rüştiyesi müdürlüğüne getirildi. 1902 senesinde selânik askerî rüştiyesi müdürlüğüne nakledildi. 1903’te binbaşılık rütbesine yükseldi.
selânik’te bulunduğu sırada, sultan ikinci abdülhamid hanı tahttan indirmek ve dış düşmanlarla birlikte hareket ederek osmanlı devletini yıkmak için çalışan ittihat ve terakki cemiyetine girdi. rumeli’deki subayların arasında gelişen genç osmanlılar hareketine katıldı. vatan ve hürriyet cemiyetine de üye oldu. asıl vazifesi dışındaki siyâsî hareketlere katıldığı için selânik askerî rüştiyesi müdürlüğünden alındı. bir müddet sonra kendisini sevenlerin himâye ve arabuluculuğuyla manisa alaşehir alayı birinci tabur kumandanlığına naklolundu. buradan da izmir fırka divan-ı harp âzâlığına tâyin edildi ve tedkik memurluğu vazifesi yaptı. kaymakam (yarbay)rütbesindeyken ordudan emekli oldu.

ikinci meşrutiyetin îlânından önce ittihatçıların hareketlerine faal bir şekilde katılan mehmed tâhir bey, meşrûtiyetin îlân edilmesinden sonra bursa mebusu (millet vekili) seçilerek mebusan meclisine girdi. ancak yaptığı bir devre milletvekilliği sırasında, sultan ikinci abdülhamîd hana karşı cephe alanların aldatılmış veya devlet düşmanı olduklarını görerek siyâsî hayattan çekildi. türkçülük fikrini harâretle savunan kimseler arasında yer aldı. türk derneği, türk yurdu, sırât-ı müstakîm (sonradan sebîlür-reşâd), islâm mecmuası gibi dergi ve gazetelerde yazı yazdı. türk derneğinin asil üyesi, târih-i osmânî encümeninin de yardımcı üyesi olarak vazife yaptı. umûmiyetle kitabiyat ve hal tercümeleriyle alâkalı makâleler ve eserler yazdı. askerî ve siyâsî kişiliğinden ziyâde bu sahada yazdığı eserleriyle dikkati çeken mehmed tâhir bey, 28 ekim 1924’te istanbul’da vefât etti. üsküdar’da aziz mahmud hüdâî efendi câmii yanındaki kabristana defnedildi.

eserleri:

bursalı mehmed tâhir beyin basılmış ve basılmamış birçok eseri, bibliyoğrafya ve biyoğrafi sahasında önemli kaynaklardır.