osteoartrit

çoğu insan ağrıyan eklemlerini, yaşlanmanın kaçınılmaz bir sonucu olarak kabul eder. oysa asıl neden osteoartrit olabilir. ilaçlarla ağrı yok edilebilir, ağır durumlarda ise cerrahi girişim çok iyi sonuç vermektedir. osteoartrit, en yaygın artrit (eklem iltihabı) çeşitlerinden biridir. aslında 50 yaşın üstündeki insanların aşağı yukarı yarısında, bu hastalığın farklı derecelerde belirtileri görülmektedir. ancak hastalık otuzlu ve kırklı yaşlarda da ortaya çıkabilmektedir. osteoartritin bedendeki bütün eklemleri etkileyebilmesine karşılık, bazı eklemler hastalığa özel yatkınlık göstermektedir. bu eklemler kalça, dizler, omur eklemleri ile boyun ve ellerdeki eklemlerdir. eklemlerde hareket kısıtlaması yaparak sakatlıkla sonuçlanabilen hastalığın tedavisi, aspirin ve öteki ağrı kesicilerdir. ancak ağır vakalarda eklem değiştirilebilir.

nedenleri
eklemler sinovya zarı denen bir örtüyle kaplıdır ve eklem boşluğunun içi sinovya sıvısı ile doludur. kemiklerin değdiği yüzler ise kıkırdakla kaplıdır. eklemin yükünü taşıyan, karşılıklı gelen kıkırdaklardır. bu kıkırdaklar, kıkırdak hücreleri ve sıvı üreten sert bir lif örgüsünden oluşur. sıvı, eklemin hareketli bölümlerinin kaygan olmasını sağlar, başka bir deyişle "yağ" işlevi görür. osteoartrit, bu kıkırdakların yapısında ortaya çıkan değişiklikler sonucu oluşan bir hastalıktır.

osteoartritin ilk evresinde, kıkırdağın üstünde çatlaklar oluşur ve kıkırdak yapıcı hücrelerin arttığı görülür. hasta bu evrede ya bir değişiklik hissetmez ya da pek az bir ağrı ve sertlik hisseder. daha sonraki aşamada kemiklerin uçlarındaki kıkırdak başlıklar aşınıp incelmeye başlar ve kıkırdak desteklerini yitiren kemikler birbirine değer. kemikler, eklem hareketi sonucu zedelenir, sinovya zarının yaptığı kapsül kalınlaşır.

normal olarak kemikler, birbirlerine değdikleri uçlarda kendilerini yenileyip onarırlar. ancak osteoartritli eklemin kemiklerinde düzensiz bir büyüme olur. bu da ekleme daha çok zarar verir. görünüşe gore osteartritin nedeni eklemin sürekli zorlanmasıdır. ama bu kuram, eşit derecede zorlanan eklemlerin farklı ölçülerde etkilenmelerini açıklama. kalçanın ve dizin etkilenmesine karşılık, ayak bileği zarar görmez.

hastaların osteoartrite eğilimini artırdığı sanılan başka etkenler de vardır. sözgelimi, yineleyen zedelenme ve incinmeler etkili olabilir. futbolcularda ayak osteoartritinin öteki insanlara oranla daha sık olmasının nedeni, büyük olasılıkla budur. kol ve bacaklardaki ya da eklemlerdeki biçim bozukluğu da etkili olabilir. bunlar eklemler üstünde sürekli bir baskı yaratır.

ekleme gelen sinirlerdeki bir bozukluk da osteoartrit olasılığını artırabilir. ağrı hissi ortadan kalktığında, eklem sürekli zarar gorse de hasta durumun farkında olmaz. bütün bunlara karşın, çoğunlukla hastalığın gerçek nedeni bilinmez.

belirtiler
en önemli belirti ağrıdır. ağrı, hafif olabileceği gibi, hareketle artan ve hastayı hareketsiz bırakan şiddetli bir sancı biçiminde de olabilir. genellikle osteoartrit ağrısı hareketle artar, ama eklem hareketsizken de hafif bir ağrı vardır. bu ağrının, eklemden kanı götüren damarlardaki bozukluğa bağlı olduğu sanılmaktadır. toplardamarların kanla iyice dolu olması ağrı yapmaz. ağrı zamanla artar, ancak ağrının şiddeti hastalığın ağırlığını göstermez. daha ileri evrelerde ağrı yalnızca eklemde değil, çevre dokularda da hissedilir. sözgelimi kalçadaki ağrı, aynı yandaki dize ya da bele yansır.

osteoartrit eklem sertliği de yapar. sertlik sabahları en ileri düzeydedir, ama birkaç dakikada hafifler. bazen de hasta eklemler şişer. hastalık ilerledikçe eklemde biçim bozukluğu olur. kalça ve dizlerde hareket sırasında ses duyulur (krepitasyon). artrit ilerledikçe bazı hareketler yapılamamaya başlar; bazı durumlarda ise eklem hareketsizleşir. osteoartrit bir eklemi etkileyebileceği gibi, birkaç eklemde birden de olabilir. tek eklem tutulmuşsa bu, kalça ya da diz gibi büyük bir eklemdir. bazen de tek başına, el bileğinin ve avuç içinin birleştiği kısım (başparmak tarafında) tutulur. sık rastlanan öteki yerler ise el ve omurgadır. hastalık çok rahatsızlık vermesine karşılık, genellikle tehlikeli değildir. ancak boyun omurlarını tutarsa, ağrı ve sertlik yapabilir. bu duruma "servikal spondiloz" denir ve başlıca üç sorun yaratabilir. birincisi boyunda sertlik ve tutulmadır. ikinci ve üçüncü sorunsa, kemiğin kendini onarmak için aşırı büyümesi sonucu görülürler. beynin alt kısmındaki damarlara gelen basınç, beyne giden kanı azaltır. yukarı ve yana bakma sırasındaki boyun hareketleri sonucu hasta bayılır. omuriliğe ya da sinirlerine uygulanan basınç, kol ve bacaklarda zayıflık yapar.

tedavi
ağrı ve iltihabı azaltmak için en iyisi ağrı kesicilerdir. en çok yeğlenen ilaç aspirindir ama hasta aspirin alamıyorsa öteki ilaçlar kullanılır. diz ve kalça osteoartriti olanlara baston verilir. eklem değiştirme ameliyatı ağır vakalarda başvurulan bir yöntemdir. ağrıyı azaltır ve eklem biraz hareketlenir. en başarılı sonuç kalça ekleminden alınmaktadır; diz eklemi için yapılan ameliyat tekniklerinde de ilerleme olmaktadır.

"osteotomi" denen bir ameliyatla ise eklemin iki yüzündeki kemiklere yeniden biçim verilmesi amaçlanır ve ekleme binen yükün daha kolay taşınması sağlanır. değiştirilen eklemlerin ne kadar dayanacağı bilinmediğinden bu ameliyat daha çok gençlere uygulanır. böylece ileride eklem bir daha değiştirilebilir. en son çare ise, eklemin hareketsizleştirilmesidir. kötü bir yöntem gibi görünmesine karşılık, bazı hastalarda başarılı olur. zaten hareket yeteneğini yitirmiş olan eklemde ağrıyı büyük ölçüde azaltır. osteoartrit tam olarak iyileşmez; çoğu insanda hastalığın birkaç belirtisi bulunur ama herkeste sorun yaratmaz. sorun varsa genellikle ilaçlarla geçirilir. cerrahi tedavi, özellikle kalça ağrısını gidermede etkili bir yoldur. öteki eklemlerde ise en son düşünülecek yöntemdir.

kireclenme denir halk arasinda..