attis

eski anadolu (frigya) tanrılarından biri. efsanelere göre adonis kadar güzeldi bu yüzden anadolu tanrılarının anası kybele ona gönül verdi. ondan hayat boyu kendisine sadık kalma sözü almıştı ancak attis sakarya nehrinin perisi sagaratis’e gönül verdi. kybele buna çok öfkelendi ve peri kızının hayatının bağlı olduğu ağacı keserek attis’i de delirtti.

attis-kybele, isis ve dionysos sabazius’a bağlı ve sonradan yunanistan ile roma imparatorluğu’nu istila eden doğu gizemleri, eleusis törenleri ile birçok ortak özellikler taşımaktadırlar. ancak, doğu gizemlerinde katılanların kendinden geçişleri (vecd) çok daha şiddetli, üstelik tanrılarla bütünleşme arzusunun yarattığı psikolojik gerilim çok daha tehlikeliydi. örneğin, baş rahibin tanrının adını taşıdığı attis tapımında inisiyeler kendilerini hadım ederlerdi. tanrı ile bütünleşme, ya boğa kurbanı (taurobolium) sırasında kana bulanma, ya da sunak üzerinde kendi kollarının bıçakla kesilmesi ile sağlanırdı. ayrıca bir kutsal evlenme töreni düzenlenir ve inisiye büyük tanrıça ile cinsel ilişki kurardı. frigya gizemlerinde, dramatik olarak ifade edilen, attis’in ölümü ve dirilmesi çok belirgindi. bu törenlerin gerçeklestirildiği "hilaria" (sevinç ve neşe) bayramı ilkbahara rastlardı.