ontoloji

varlikbilim.

varolusu; anlamini; nedenini mantiksal sorularla aciklama cabasindaki disiplin.

aristoteles’in deyişiyle ’varolanı varolan olarak’ inceleyen disiplin.bir diğer adı varlık felsefesidir,ontoloji sonunda bilim eki olan ’loji’ içermesine rağmen bir bilim değildir.

bir bütün olarak varlığı ele alan ve var olanların en temel niteliklerini inceleyen felsefe dalı. ontoloji terimi ilk kez 17. yüzyılda kullanılmakla birlikte, felsefi bir yaklaşım olarak ele alınması eski yunan’a, özellikle aristoteles’e değin iner.

aristoteles, sonradan ta meta physike ( metafizik) adıyla derlenen metninde işlediği ve “ilk felsefe” adını verdiği disiplin için, “varlığı varlık olarak ele almak” deyimini kullanmıştı. ama platon’un idea öğretisi ya da sokrates öncesi filozofların “arkhe” arayışları ontoloji alanında ilk bilgisel çabalar sayılabilir.

hıristiyanlığın egemen olduğu orta çağda aquino’lu thomas aristoteles’in çalışmasından yararlanarak tanrı’nın varlığını savını temellendirmek için ontolojik yaralanmıştır ve aristoteles’in bu çalışmasını “tanrı’nın yarattığı varlıkların bilgisi” olarak tanımlamıştır. thomas, katolik dogmalarına bir temel bulabilmek için bu aristotelesçi felsefeden yararlanmıştır. böylece arta çağda ve yani çağda metafizik terimi, ontolojinin ele aldığı alana ilişkin kullanılmaya başlanmıştır. bu arada, yeniçağ biliminin gelişmesine koşut olarak gittikçe olumsuz bir içerik kazanan metafizik terimine, bilimdışı, anlaşılmaz konularda düşünmek gibi bir anlam yüklenmiştir.

17. yüzyılda alman düşünürü wolf, ontolojiyi temel ilkeler bilimi olarak tanımlar ve duyu dışı özdeksiz bir varlık tasarımının temel yapısını, türlerini ve biçimlerini inceler. çağdaş ontolojici hartmann’a göre ontolojinin öteki bilimlerden başkalığı, öteki bilim dalarının bir iş bölümü anlayışı içinde var olanı çeşitli alanlara bölerek sadece o belli alanlarda araştırmalarına karşı ontolojinin var olanı bütünlüğü içinde ele almasıdır. örneğin astronomi gök varlıklarını, jeoloji madensel varlıkları incelediği halde ontoloji bütünüyle varlığın varoluş ilkelerini inceler.

tarihsel süreçte kant, schelling ve hegel gibi büyük alman idealistleri ontolojiye karşı çıkmışlardır. ontolojinin orta çağdan gelen kofluğu ne idüğü belirsizliği, inaksallığı gözlerinden kaçmamıştır. ontolojinin yerine kant “deneyüstü felsefe”yi, schelling “aşkın düşünceciliği”, hegel “mantık”ı önermişlerdir. bu düşünürlerden sonra saf felsefe olarak ontolojik ya da metafizik yaklaşım bir yandan gözden düşerken, bir yandan da daha temelli bir biçimde ele alınmaya ve işlenmeye başlanmıştır. fenomonolojinin kurucusu edmund husserl ontolojiyi “anlamlı davranışların içeriğini inceleyen” felsefe dalı olarak tanımladı. buna göre ontoloji, felsefede var olan nesnelere ulaşmayı sağlayan davranışları inceleyen disiplin idi. husserl’in öğrencisi, heidegger, varlığın temel bir varlıksal anlam taşıdığı bir varlık türünü arayarak buna, insan ya da kişi yerine “ orada olmak” adını vermiştir.

varlık üzerine yapılan ya da yapılabilecek her türlü rasyonel düşünce faaliyeti, varlık felsefesi.