kırım savaşı

kırım savaşı, 4 ekim 1853-30 mart 1856 tarihleri arasındaki osmanlı-rus savaşıdır. birleşik krallık, fransa ve piyemonte-sardinya'nın osmanlı tarafında savaşa dâhil olmasıyla savaş, avrupalı devletlerin rusya'yı avrupa ve akdeniz dışında tutmak amacıyla verdiği bir savaş halini almıştır. savaş, müttefik güçlerinin zaferiyle sonuçlanmıştır.
rusya'nın istanbul'da görevli elçisi aleksandr mençikof isteklerinin reddedilmesi üzerine 19 mayıs 1853'te istanbul'dan ayrıldı. rus orduları savaş dahi ilan etmeden 22 haziran 1853'de eflak ve boğdan'ı işgale başladılar. çar ı. nikolay, bu hareketinin bir savaş başlangıcı kabul edilmemesi gerektiğini açıkladı ve bu teşebbüsün bir güvenlik tedbiri olduğunu belirtti. ancak, bu durum avrupa'nın statüsünü değiştirmeye yönelikti. bunun üzerine avusturya'nın teklifi ile viyana'da bir konferans toplandı. fakat toplantıdan sonuç alınamadı. bu sırada istanbul'da, rusya'ya karşı savaş ilanı için halk padişaha baskı yapmaya başladı. 4 ekim 1853'te rusya'ya bir nota verildi ve eflak ile boğdan'ın 15 gün içinde boşaltılması istendi. rusya bu notaya kayıtsız kaldı ve tanınan sürenin sonunda savaş fiilen başladı.

savaşın başlangıcında osmanlı ordusu balkanlar'da başarılı oldu. fakat batum'a yardım götüren osmanlı donanması 30 kasım 1853'te rus donanması tarafından sinop açıklarında batırıldı. rusların bu ani hareketi ve karadeniz'de durum üstünlüğü sağlamaları boğazlar'ı ve istanbul'u tehlikeye düşürdü. bu durum avrupa devletlerini endişelendirdi. birleşik krallık ve fransa devreye girerek tarafları uzlaştırmak istedi, ancak yapılan teklifi rusya reddetti. bunun üzerine fransa ve birleşik krallık, rusya'ya bir ültimatom verdiler ve taraflardan şu isteklerde bulundular:

eflak ve boğdan'dan çekilmesi;
osmanlı devletinin ülke bütünlüğüne riayet etmesi;
ortodoksların himayeciliği iddiasından vazgeçmesi.
osmanlı devleti'nden;

vatandaşlarına eşit haklar tanıması ve tatbik etmesi;
hristiyanlara olumsuz muamelede bulunulmaması;
karma mahkemeler kurulması;
hristiyan tebaadan vergi alınmaması talep edildi.
çar, ültimatomu ve istekleri kabul etmedi ve rus ordusuna tuna nehrini geçerek ilerleme emrini verdi. birleşik krallık ve fransa, 12 mart 1854'te rusya'ya savaş ilan ettiler.

birleşik krallık ve fransa, osmanlı devleti lehine savaşa girerken avrupa kamuoyunu tatmin edecek ve özel menfaatler sağlayacak tedbirleri almayı da ihmal etmediler. bu maksatla 12 mart 1854'te istanbul'da; 10 mayıs 1854'te londra'da ve 14 haziran 1854'te avusturya ile antlaşmalar imzaladılar. avusturya ile yapılan antlaşma tuna eyaletlerinin rus ordusundan boşaltılmasını öngörüyordu ve avusturya, gerekirse asker göndermeyi taahhüt etmekteydi. bu nedenle 15 mart 1855'te sardinya krallığı da ittifaka katıldığını açıkladı.

savaş devam ederken osmanlı ülkesinin epir, etolya ve teselya eyaletlerinde rum halkının isyan hareketleri başladı. yapılan ikazlar dikkate alınmadı ve bunun üzerine fransızlar pire limanına asker çıkararak yunanistan'ı abluka altına aldılar. bu hareket yunanistan'ı tarafsızlığa mecbur etti ve rusya da bir müttefikini kaybetti.

savaş; tuna, kafkas ve karadeniz'de yoğunluk kazandı. tuna cephesinde durum önce osmanlılar lehine gelişti. fakat bir süre sonra rus ordusu silistre'ye kadar ilerledi (silistre kuşatması). bunun üzerine britanyalılar ve fransızlar gelibolu yarımadasına asker çıkardılar. çıkan birlikler varna'ya sevk edildi. bu sırada avusturya da rusya'yı baskı altına aldı. rus ordusu silistre önlerinden çekilmeye mecbur kaldı. müteakiben de eflak ve boğdan'ı tahliye ederek savunmaya geçti. rus ordusu'nu takibe başlayan serdar-ı ekrem müşir ömer paşa komutasındaki osmanlı ordusu ağustos ayında bükreş ve ibriş'e girdi. seferberlik ilan eden ve rus ordusu'na saldıran avusturya ordusu da yaş kentine girdi.

müttefikler, rusya'yı barışa zorlamak için kırım yarımadasında da bir cephe açmaya karar verdiler. 20 eylül 1854'te 30 bin fransız, 21 bin britanyalı ve 60 bin osmanlı askerinden oluşan müttefik kuvveti 89 harp ve 267 nakliye gemisiyle kırım'a çıkarıldı. ancak kırım savaşı düşünüldüğü gibi kısa sürede tamamlanamadı. 1855 ilkbaharında 140 bin kişilik bir müttefik kuvveti daha bölgeye çıkarıldı. ruslar mağlup oldu ve çekilmek zorunda kaldılar. kafkas cephesinde ise ruslar başarı kazandılar ve kars'ı ele geçirmeye muvaffak oldular. bu sırada çar ı. nikolay öldü, yerine geçen ıı. aleksandr barış istemek zorunda kaldı. barış şartları avusturya tarafından kendisine verilen bir ültimatomla bildirildi. ıı. aleksandr istenen şartları esas tutarak barış teklifini kabul etti. önce 15 mayıs'tan 14 haziran 1855'e kadar viyana'da barış için hazırlık görüşmeleri yapıldı ve paris konferansı esasları tespit edildi. rusya ile osmanlı devleti, birleşik krallık ve fransa arasında paris antlaşması'nın imzalanmasıyla savaş sona erdi.