esiri’nin asil adi mehmet’tir. babasi kasim aga hekimhan’in hasancelebi bucagina bagli basak koyu halkindan olup xviii. yuzyilda yorenin en unlu asiklarindan biri olarak bilinen babog dede’nin dorduncu ogludur. kasim aga, babog dede’nin vefatindan sonra kardeslerinden ayrilarak basak koyu yakinlarinda bulunan guvenc koyune yerlesmistir.
mehmet (esiri) 1259 (miladi 1843)’da ailenin ucuncu cocugu olarak guvenc koyunde dunyaya gelmistir. koyde okuma yazma ogrenip gunlerini cobanlik yaparak geciren mehmet, dedesi asik babog gibi iyi saz calar, usta mali siirlerin yaninda kendi deyislerini de soylemeye baslayarak yakin cevresinde asik mehmet olarak adini duyurur.
bir siirinde :
’’pir elinden dolu icip mest oldum
aldim sattim her kiymetten ust oldum
mursit meydaninda kemerbest oldum
yuzumde yedi hat aglara dustu’’
diyen esiri , badeli asiklardan oldugunu belirtir. yine bir siirinde:
’’gonul kusu ulagina gelince
asiklar mest olur bade dolunca
kaslarin yayina nazar kilinca
dedim hak’tan ola yardim erenler’’
deyisinde, bir siirinde :
’’erenler yakti ciramiz
cok sukur rusan olduk
asiklikta bu toremiz
ictik bade sultan olduk’’
bicimindeki soyleyisinde ve:
"asik olmayinca bade icilmez
okuyup yazmasan mana secilmez
har biten yerlerde gulsen acilmaz
bulbule bu nale efgan elverir’’
bicimindeki soyleyislerinden badeli asiklardan oldugu anlasilmaktadir.
asik mehmet 20 yasina geldigi zaman artik kabuguna sigmaz olur ve bir gun kardeslerine "benim ozumde muhabbet cos eyledi. ben haci bektas’ta feyzullah celebi’yi ziyarete gidecegim" diyerek koyunu terk edip haci bektas’a gider. feyzullah celebi’den manevi himmet alarak asikligini beyan eder. asigin sazini ve sozunu dinleyen feyzullah celebi "soyle esiri’m sakla sirrimi" deyince artik siirlerinde esiri mahlasini kullanmaya baslar.
guvenc koyunde evlenen esiri , ileri yasina ragmen koyunu terk ederek cocuklariyla yine hekimhan ’in merkez koylerinden culhali koyune yerlesir. 1329 (miladi 1913) yilinda 70 yasindayken culhali koyunde vefat eden esiri, bu koyde defnedilmistir.
esiri’nin siirlerinin toplandigi iki buyuk defter mevcuttur. bunlardan biri hamza adli torununda kalmis, digeri de 1952 yilinda malatya ili yazihan ilcesi karaca koyunden abdurrahman unluer tarafindan alinip ankara’da avukat cemal ozbey’e verilmistir. cemal ozbey tarafindan uzun yillar saklanan bu defter cemal ozbey’in vefatindan kisa bir sure once 1993’te malatya ’ya gelisinde bizzat kendisi ’’yaslandim ve rahatsizim. bu siirleri degerlendiremedim. bunlarin kiymetini ancak siz bilirsiniz’’ diyerek bana vermistir. halen bende olan bu defterde 250 siir bulunmaktadir. hekimhan ve cevresinde yaptigimiz arastirmalar sonucu elimizdeki siir sayisi 270’e ulasmistir. siirlerinin bu kadar olmadigi, sayinin daha da artabilecegi kanisindayiz.
cemal ozbey’e yazihan’in karaca koyunden 4.2.1956’da yazilan ve ozbey tarafindan fotokopisi bana verilen bir mektupla yine cemal ozbey’e yazilan isim yerinde bir imza bulunan tarihsiz bir mektupta belirtildigine gore esiri hayatinda 17 defa haci bektas’a gitmis olup dergahtan ilgisini hic kesmemistir. yine ayni mektuplardaki ifadelere gore esiri uzun boylu, kumral, ince uzun sakalli, uzun biyikli bir zattir.
bilindigi gibi haci bektas dergahi donemin bir egitim kurumu niteligindedir. ham gelen, hizmeti olcusunde pismis doner. haci bektas’a gelen esiri dini tasavvufi ve manevi kulturunun yani sira ilmini de bir hayli artirmis ve divan-gazel gibi turlerde aruz olcusu ile olgun siirler yazabilecek duruma gelmistir.
bir siirinde:
"batil dava kilmam birdir pazarim
anin icin boyle sermest gezerim
uc huruftan dort kitabi yazarim
okudum defteri divana geldim
deyisinde bu durumunu dile getiren esiri’nin ayni siirde
"gel esiri; oku dercet bu dersi
ism-i azam budur ayet-i kursi
ne suryani ne arabi ne farsi
aska dusup turk; lisana geldim"
deyisi oz be oz anadolu turku olan asigin turkce’ye olan sevgisinin bir ifadesidir.
bazi siirlerinde sosyal konulari da dile getirip gelecek kusaklara dizelerini tarihi birer belge gibi aktarmistir. 23 dortlukten olusan "ag yeli’’ isimli destaninda:
"hep takavut oldu daglarin kisi
omurde gormedik boylesi kisi
ne bir cali kaldi ne bir tas basi
kerem edip ihsan eyle ag yeli
sene bin iki yuz doksan bir tarih
hem dasitan olsun hem bir tavarih
ne siddetten gayri candan bi zarih
kerem edip ihsan eyle ag yeli’’
bicimindeki soyleyisi ile miladi 1875’teki buyuk kisi carpici dizelerle anlatilan asigin siirlerinden engin bir kulture sahip oldugu sezilmektedir.