determinizm

insanin ahlaki eylemlerinde ozgur olmadigini savunan felsefi gorus. bu goruse gore insan karar veririken, onu cevreleyen sartlarin etkisi altindadir. bu sartlar bireyin iradesini etkileyerek onun ozgur karar vermesini engeller. bu yaniyla kisileri kadercilige yoneltir, hersey onceden belirlenmistir, bireyin bunlari degistirme sansi yoktur.

(bkz: endeterminizm)

nedensellik ilkesi.

allah’ın dediği olur’ un felsefeleşmiş hali.

belirleyicilik.

ahlaki seçimler dahil bütün olayları, özgür iradeyi ve insanın başka türlü davranabilmesi olanağını dışlayan, önceden varolan nedenlerce belirlendiğini savunan kuram. bu kurama göre evrenin tümüyle ussal bir yapısı vardır; belirli bir durumun eksiksiz bilgisine sahip olmak, o durumun, geleceğine ilişkin yanılmaz bilgiyi de olanaklı kılar. laplace’e göre, evrenin bugünkü durumu, önceki durumunun sonucu, sonraki durumunun ise nedenidir. bir zihin, belirli bir anda doğada işleyen bütün güçleri ve doğanın bütün bileşenlerinin karşılıklı konumunu bilebilse, küçük ya da büyük her birimin hem geleceğini, hem geçmişini kesin olarak bilebilir.

determinizm yandaşlarına göre, kuramları, ahlaki sorumluluğun kabulüne aykırı değildir. örneğin belirli bir davranışın kötü sonuçları önceden görülebilir; bu da insana ahlaki sorumluluk yükler ve insan eylemlerini etkileyebilecek engelleyici bir dış neden oluşturur.

evrensel nedensellik arayışı

(bkz: belirlenimcilik)