şili

dunyanin kuzeyden guneye dogru uzanan en uzun ulkesi.

dunyaca unlu atacama colu’nun bulundugu ulke.

ari, temiz, iffetli anlamindaki bir sozcuk ...

dünyanın en büyük bakır üreticisi.

(bkz: augusto pinochet)

coğrafi verileri


konum: güney amerika’nın güney kısmında, güney atlas okyanusu ve güney pasifik okyanusu kıyısında, arjantin ile peru arasında yer almaktadır.
coğrafi konumu: 30 00 güney enlemi, 71 00 batı boylamı
harita konumu: güney amerika
yüzölçümü: toplam: 756,950 km²
kara: 748,800 km²
su: 8,150 km²
sınır komşuları: toplam: 6,171 km
sınır komşuları: arjantin 5,150 km, bolivya 861 km, peru 160 km
kıyı şeridi: 6,435 km
iklimi: ilıman, kuzeyde çöl iklimi, orta kesimlerde akdeniz iklimi, güneyde soğuk ve nemli bir iklim hakimdir.
arazi yapısı: kıyıda yüksek olmayan dağlar, orta kesimde verimli vadiler, doğuda engebeli andlar yer almaktadır.
deniz seviyesinden yüksekliği: en alt nokta: pasifik okyanusu 0 m
en yüksek nokta: nevado ojos del salado 6,880 m
doğal kaynakları: bakır, kereste, demir yatakları, nitrat, metaller, molibden, hidro güç
kullanılabilir topraklar: işlenebilir toprak arazi: %5
otlaklar: %18
ormanlık arazi: %22
diğer: 55% (1993 verileri)
sulanan arazi: 12,650 km² (1993 verileri)
doğal afetler: depremler; aktif yanardağlar


nüfus bilgileri


nüfus: 15,328,467 (temmuz 2001 verileri)
yaş yapısı: 0-14 yaş: %27.25 (erkek 2,135,755; kadın 2,041,552)
15-64 yaş: %65.39 (erkek 4,993,416; kadın 5,029,739)
65 yaş ve üzeri: % 7.36 (erkek 467,477; kadın 660,528) (2001 verileri)
nüfus artış oranı: %1.13 (2001 verileri)
mülteci oranı: 0 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini)
bebek ölüm oranı: 9.36 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini)
ortalama hayat süresi: toplam nüfus: 75.94 yıl
erkek: 72.63 yıl
kadın: 79.42 yıl (2001 verileri)
ortalama çocuk sayısı: 2.16 çocuk/1 kadın (2001 tahmini)
hiv/aids - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %0.19 (1999 verileri)
hiv/aids - hastalıkları taşıyan insan sayısı: 15,000 (1999 verileri)
hiv/aids - hastalıklarından ölenler: 1,000 (1999 verileri)
ulus: şilili
nüfusun etnik dağılımı: beyazlar ve beyaz amerika yerlileri karışımı %95, amerika yerlileri %3, diğer %2
din: roma katolikleri %89, protestanlar %11, museviler ve diğer
dil: ispanyolca
okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri bilgiler
toplam nüfus: %95.2
erkek: %95.4
kadın: %95 (1995 verileri)


yönetimi


ülke adı: resmi tam adı: şili cumhuriyeti
kısa şekli : şili
yerel tam adı: republica de chile
yerel kısa şekli: chile
yönetim biçimi: başkanlık tipi cumhuriyet
başkent: santiago
idari bölmeler: 13 bölge; aisen del general carlos ibanez del campo, antofagasta, araucania, atacama, bio-bio, coquimbo, libertador general bernardo o’higgins, los lagos, magallanes y de la antartica şilina, maule, metropolitan bölgesi (santiago), tarapaca, valparaiso
bağımsızlık günü: 18 eylül 1810 (ispanya’dan)
milli bayram: bağımsızlık günü, 18 eylül (1810)
anayasa: 11 eylül 1980 tarihinde ortaya konulmuştur. 11 mart 1981 tarihinde yürürlüğe girmiş, 30 temmuz 1989, 1993, ve 1997 tarihlerinde değiştirilmiştir.
üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlar: apec (asya-pasifik ekonomik işbirliği forumu), ccc (gümrük işbirliği konseyi), eclac (birleşmiş milletler latin amerika ve karayipler komisyonu), fao (tarım ve gıda örgütü), g-11, g-77, iadb (amerika bölgesi kalkınma bankası), iaea (uluslararası atom enerjisi ajansı), ibrd (uluslararası imar ve kalkınma bankası), icao (uluslararası sivil havacılık örgütü), icc (milletlerarası ticaret odası), icftu (uluslararası serbest ticaret birlikleri konfederastonu), icrm (uluslararası kızılhaç ve kızılay hareketi), ida (uluslararası kalkınma birliği), ifad (uluslararası tarımsal kalkınma fonu), ifc (uluslararası finansman kurumu), ifrcs (uluslararası kızılhaç ve kızılay toplulukları federasyonu), iho (uluslararası hidrografi örgütü), ilo (uluslarası çalışma örgütü), imf (uluslararası para fonu), imo (uluslararası denizcilik örgütü), inmarsat (uluslararası denizcilik uydu teşkilatı), intelsat (uluslararası telekomünikasyon ve uydu örgütü), interpol (uluslararası polis teşkilatı), ioc (uluslararası olimpiyat komitesi), iom (uluslararası göçmen teşkilatı), iso (uluslararası standartlar örgütü), itu (uluslararası haberleşme birliği), laes, laia (latin amerika entegrasyon birliği), mercosur (güney amerika ülkeleri ortak pazarı), nam, oas (amerika devletleri teşkilatı), opanal, opcw (kimyasal silahları yasaklama organizasyonu), pca (daimi hakemlik mahkemesi), rg, un (birleşmiş milletler), unctad (birleşmiş milletler ticaret ve kalkınma konferansı), unesco (eğitim-bilim ve kültür örgütü), unhcr (bm mülteciler yüksek komiserliği), unido (endüstriyel kalkınma örgütü), unitar (bm eğitim araştırma enstitüsü), unmibh (bm bosna hersek misyonu), unmogip (bm hint pakistan askeri gözlem grubu), untaet (bm doğu timor geçiş yönetimi), untso (bm mütareke gözlem örgütü), unu, upu (dünya posta birliği), wcl (dünya emek konfederasyonu), wftu (dünya işçi sendikaları federasyonu), who (dünya sağlık örgütü), wipo (dünya fikri mülkiyet teşkilatı), wmo (dünya meteoroloji örgütü), wtoo (dünya turizm örgütü), wtro (dünya ticaret örgütü)


ekonomik göstergeler


ekonomiye genel bakış: şili, köklü ve başarılı bir serbest piyasa ekonomisine sahiptir. 1990 mart ayından sonra ordudan ülkeyi devralan sivil hükümetler, ekonomide hükümetin rolünü kısmaya devam ederken sosyal programlar için kamu harcamaları önemini değiştirmiştir. gayri safi milli hasıladaki reel büyüme 1991-1997 arasında %7 iken, 1998`de bu oran global finansal krizler yüzünden yarıya düşmüştür. enflasyon ise 1998`de son 60 senedeki en düşük oranı yakalamıştır. şili`nin yabancı kaynakları da ayrıca güçlüdür; yabancı sermaye akışının beslediği kaynaklar, cari hesap açıklarından ve ulusal borçlardan daha fazladır. 1994 mart`ında başa geçen cumhurbaşkanı frei, şili`nin eğitim sistemini ve yabancı ihracat piyasasının geliştirilmesini ekonomik gündeminde ilk sıraya almıştır. şili ekonomisi hala bakır madenciliği, balık ve orman sektörlerine bağlıdır. ülkenin yıllık ekonomik büyüme oranının %5 olması, bu sektörler için verilen dünya fiyatları, süregelen yabancı yatırım ve tutucu bir mali pozisyon sağlayan hükümetin başarısından kaynaklanır. 1996`da şili, mercosur (güney amerika ülkeleri ortak pazarı)`un ortak bir üyesi olmuş ve kanada ile bir serbest piyasa antlaşmasına katılmıştır.
gsyih: satınalma gücü paritesi - 153.1 milyar $ (2000 verileri)
gsyih - reel büyüme: 5.5% (2000 verileri)
gsyih - sektörlere göre: tarım: %8
endüstri: %38
hizmet: %54 (2000)
enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %4.5 (2000 verileri)
iş gücü: 5.8 milyon (1999 verileri)
sektörlere göre işgücü dağılımı: tarım %14, endüstri %27, hizmet %59 (1997 verileri)
işsizlik oranı: %9 (aralık 2000)
endüstri: bakır, diğer mineraller, gıda maddeleri, balık, demir-çelik, orman ürünleri, ulaşım araçları, çimento, tekstil
endüstrinin büyüme oranı: %6 (2000 verileri)
elektrik üretimi: 38.092 milyar kwh (1999)
elektrik tüketimi: 35.426 milyar kwh (1999)
elektrik ihracatı: 0 kwh (1999)
elektrik ithalatı: 0 kwh (1999)
tarım ürünleri: tahıl, mısır, üzüm, fasulye, şeker kamışı, patates, meyve; sığır, kümes hayvanları, post; kereste; balık
ihracat: 18 milyar $ (2000)
ihracat ürünleri: bakır %37, diğer metal ve mineraller %8.2, orman ürünleri %7.1, balık %9.8, meyve %8.4
ihracat ortakları: ab %27, abd %16, japonya %14, brezilya %6, arjantin %5 (1998)
ithalat: $17 milyar (2000)
ithalat ürünleri: sermaye malları %25.2, ham madde %15.4, petrol %10, gıda maddeleri %5.7
ithalat ortakları: abd %24, ab %23, arjantin %11, brezilya %6, japonya %6, meksika %5 (1998)
dış borç tutarı: 39 milyar $ (2000)
para birimi: şili pezosu (clp)
para birimi kodu: clp
mali yıl: takvim yılı


iletişim bilgileri


kullanılan telefon hatları: 2.603 milyon (1998)
telefon kodu: 56
radyo yayın istasyonları: am 180, fm 64, kısa dalga 17 (1998)
radyolar: 5.18 milyon (1997)
televizyon yayını yapan istasyonlar: 63 (1997)
televizyonlar: 3.15 milyon (1997)
internet kısaltması: .cl
internet servis sağlayıcıları: 7 (2000)
internet kullanıcıları: 625,000 (2000)


ulaşım ve taşımacılık


demiryolları: toplam: 6,701 km (2000)
karayolları: toplam: 79,800 km
asfalt: 11,012 km
asfalt olmayan: 68,788 km (1996)
deniz yolları: 725 km
boru hatları: ham petrol 755 km; petrol ürünleri 785 km; doğal gaz 320 km
limanlar: antofagasta, arica, chanaral, coquimbo, iquique, puerto montt, punta arenas, san antonio, san vicente, talcahuano, valparaiso
hava alanları: 366 (2000 verileri)

(bkz: paskalya adasi)

dünyanın en ince uzun ülkesidir, aynı zamanda en uzun plajına sahiptir. ülke boydan boya plaj zaten. latin amerikanın solunda bulunur.

edit: dili ispanyolcadır, fakat ispanyada konuşulan ispanyolcadan biraz farklıdır, tıplı meksika, kolombiya ve venezuella gibi diğer latin ülkelerinde olduğu gibi. bir de yanlış hatırlamıyorsam dünyanın en güzel üzümleri yetişir burada.

güney amerika kıtasındaki ilk dost ve bizi tanımıs ülke atatürk koleji var,arjantinle bi ara sınırda gerginlik yasayan ülke.

16 ağustos 1906 tarinde 8.6 büyüklüğü ile dünya da meydana gelen en büyük depremin yaşandığı ülke.

bu sabah 8.8 $iddetiyle sallanan ülke. ölü sayısı hala kesinlesmis degil.

(bkz: 27 subat 2010 sili depremi)

(bkz: 11 eylül 1973 şili darbesi)

(bkz: büyük şili depremi)

27 şubat’ta meydana gelen 8,8 büyüklüğündeki depremin ardından 7,2 büyüklüğünde artçı bir deprem daha meydana geldi.

tarihten gelen büyük depremlerinden ötürü, depremler ülkesi diye bilinen japonya’ya açık ara fark yaratabilen sismik topraklara sahip ülke.

bugun ispanya milli takımını yenmeleri halinde çok kral ülke olucaklar gözümde kupanın favorisini saf dışı bırakıcaklar boru değil.

resmen adamların şansına tecavüz ettim yenildikleri yetmiyormuş gibi kupadan elenmeleri söz konusu şuan.

şili’de 68 gün önce meyadana gelen göçükte mahsur kalan 33 madenci bugün sağsalim çıkarılmış, yerin 700 metre altından. tebrik ediyoruz yetkilileri. demekki ölüm her zaman madencilerin kaderinde olmak zorunda değilmiş!

(bkz: atacama çölü)