anadoluda olumle ilgili adetler ve inanislar

mezar taslari, gerek yapisal ozellikleri, gerekse uzerindeki yazilari ile turk’un zengin ic dunyasini, ince begenisini, yuce dusuncesini gosteren en guzel orneklerdendir. o mezar taslari ki, yerine gore bir tarih, yerine gore bir agit, cok kere de olenin dilinden duyulan aci ve elemli bir yankidir. bicimlerinden, yazilarindan, kisilikler ile kimlikler anlasilir. kabristanlar birer muze, mezar taslari da buralarda yatanlarin aniti, varliklarinin kanitidir.

yaslilarin taslarinda kisilikler, genclerinkinde dunyaya doymamisligin ozlemi vardir. kimisi ecelinden, kimisi umulmadik bir olaydan gocup gitmistir. iyilikler, guzellikler tum aciligi, ciplakligi ile o taslarda sergilenmistir. okuyanda kimi gozyasi, kimi de derin bir dusunce gorulur. bu dusunce karsisinda gercek felsefe o tasin basinda yapilir.

gelenekler, gorenekler, toplumun sosyal yapisi da yer alir o taslarda. dilekler, istekler vardir onlarda. dunyanin hicligi da anlasilir o taslarda. calismanin, basarinin gizi vardir uzerindeki satirlarda. eski turklerde "balbal" denirmis bu taslara. balballar, kahramanligini gosterirmis eski turklerin. bugunkuler ise ayni ulusun yasam felsefesini, duygu ve dusuncesini, evrene bakis acisini, inancini, dunya gorusunu koyuyor ortaya.

ayni zamanda dil urunlerinin guzel ornekleridir mezar taslari. dilciye, tarihciye, folklorcuya, felsefeciye, edebiyatciya zengin bir hazinedir, hazine gibi sunulmus buyuk bir armagandir. kisaca soylemek gerekirse mezar taslari; tarih yapraklaridir, gecmisten gelen edebiyat sayfalaridir. tarihin unutulmus sayfalari bile vardir orada.

yazik ki, mezar taslari da zamana dayanamiyor, zamanla yapilan savasta egemenligini yitiriyor, dogadan silinip gidiyor. cagdas uygarlik yarisi da dunku mezarlari bile eski sayip ortadan kaldiriyor.
biz insanlar ise ilgisiz, vefasiz varliklariz. yarinki gelecegimizin mezar taslarinin basina gelenler olacagini nedense anlamiyoruz, anlamak istemiyoruz. hergun biraz daha onlardan uzaklasiyoruz, gecmisimizden kopuyoruz.

mezar tasi yazilarindan ornekler:

ilim ve maarif ve hem
vatanperver idi.
nesline matuf idi.
bu hizmeti birakup
ahfadina irtihal dari baka eyledi.
rahat olsun cihan icre
ruhu pak ebedi.
akuva muftisi
el hacci hafiz sakir burcu
bey ruhuna fatiha.
82 senelik muallim
dogumu 1854-akuva’da, olumu
inegol’de 14 temmuz 1926
ey birader!
dikkat et su mezarimin tasina,
akilli isen gafil olma
aklini al basina.
sallanip gezer idim,
bak ne geldi basima.
akibet turap olup
tas dikildi basima
rizeli bayram
ruhuna fatiha
04.04.1935
bakip gecme
ey muhammed ummeti!
olunun diriden
bir fatihadir minneti.
necdet celebi
1937-1982
kurtulus savasi gazisi
hamdi ozsan
1899-1981
ziyaretci!
burada emekli yarbay
galip aksoy medfundur
ruhuna fatiha
1908-1954
bir kamyon yakti canimi,
devrilip akitti kanimi.
hasret birakti
annem ile babami.
okuyunuz tasimda,
soldum 16 yasimda.
beni rahmetle anin,
aglayin basimda.
ekrem oglu kenan akman
1960-1976