ampere

tam adı andre-marie ampere dır. fransız fizikçi. (20 ocak 1775 – 10 haziran 1836). elektromanyetizmayı ilk bulan kişiler arasında gösterilir. elektrik akımı birimi amper onun adına ithafen verilmiştir.
ampere lyon’da doğdu. babası ona latince öğretmek istiyordu ancak matematiğe olan ilgisini ve yatkınlığını görünce vazgeçti. ancak ampere, latincesini, euler ve bernoulli’nin konularını izleyip uzmanlaşacak derecede ilerletti.
1799’da julie carron ile evlendi. 1796’yı izleyen yıllarda lyon’da özel matematik, kimya ve dil dersleri verdi. 1801’de bir fizik ve kimya profesörü olarak bourg’a taşındı. hasta eşini ve küçük oğlunu (jean jacques ampere) lyon’da bıraktı. eşi 1804’te öldü. aynı yıl ampere, lyon lisesinde matematik profesörü oldu.
1809’da paris politeknik okulunda matematik profesörü olarak göreve başladı ve bilimsel çalışmalarını sürdürdü. 1814’de enstitü üyeliğine kabul edildi. elektrik ile manyetizma arasındaki ilişki ve dolayısıyla elektromanyetizma bilimi (kendi deyişiyle elektrodinamik) ile çok yakından ilgileniyordu. 11 eylül 1820’de örsted’in, volta akımına maruz kalan bir iğnenin manyetikleştiğini keşfettiğini öğrendi. aynı ayın 18’inde akademiye, bu ilişkili kavramlar hakkında oldukça açıklayıcı bir makale sundu.
yalnızca elektromanyetizma kavramını açıklayan matematik teorileri oluşturmakla kalmadı ve pek çok yenilerini de öne sürdü. marseille’de öldü, cenazesi paris’te gömülüdür. ölümünden 45 yıl kadar sonra matematikçiler tarafından resmen tanınmıştır.