ali rıza paşa cumhuriyet kurulacağını keşfediyor

nutuk’tan...

efendiler, ahmet izzet paşa’nın yazdığı nasihatnamenin ve buna verdiğimiz cevabın gözden geçirilmesi bir hatıramı canlandırdı. milletçe bilinmesi ve tarihe geçmesi için onu da söylemiş olayım:

ali rıza paşa, bir gün ahmet izzet paşa’yı ziyaret eder. sohbet sırasında, aleyhimde olur olmaz bazı şeyler söyler ve bu dedikodulara önemli bir keşfini de ekler: «cumhuriyet kuracaklar, cumhuriyet!» diye bağırır.

doğrusunu isterseniz efendiler, makedonya’da, osmanlı imparatorluğu’nun batı orduları başkomutanı ali rıza paşa’nın arslanlardan oluşmuş bulunan koskoca türk ordularını bozguna uğratıp yok ettirdikten ve verimli makedonya topraklarını düşmana terkedip bağışladıktan sonra; devletin en kritik anında, vahdettin’in emellerine hizmet için gereken vasıfları kazanmış olduğuna ve bu ünlü ordular başkomutanının bu defa da kendine en becerikli yardımcı olarak, eski genelkurmay

başkanı’nı harbiye nezareti’ne getirmeyi düşüneceğine olağan gözüyle bakılabilirdi. fakat millî mücadele’nin cumhuriyeti hedef aldığını bu kadar çabuk ve kolaylıkla sezip kavrayabileceğine hayran olmamak mümkün değildir.

efendiler, bana bu bilgiyi veren, hikâyeyi bizzat izzet paşa’nın ağzından işiten ve şimdi içinizde bulunan çok değerli bir arkadaştır.

devamı için:

(bkz: salih paşa geliyor)