agehi

osmanlı şairi. asıl adı mansur çelebi’dir. rumeli’de vardar yenicesi’nde doğdu. doğum tarihi bilinmemektedir. medrese öğrenimi görüp hoca kaynı mehmed efendiden mülazım oldu. istanbul ve gelibolu’da müderrislik yaptı. haslar kadılığında bulundu. kadılıktan emekli iken istanbul’da 1577 senesinde vefat etti.

agehi, fazilet, irfan sahibi ve alimlerin yolunda idi. zamanındaki akli ve nakli ilimlerde mahir olup, marifetler deryasının dalgıcı ve benzersiz olduğu gibi, güzel şiirleri ve hoş sözleri vardır. agehi, gençliğinde bir müddet piyale paşa donanmasında bulunduğu için, gemici terimleriyle yazdığı kasidesiyle dikkati çekmiştir. bu kaside yalnız san’at bakımından değil, denizcilik terimleri üzerinde araştırma yapacaklar için çok faydalı bir kaynaktır. agehi bu kasidesiyle kanuni sultan süleyman’ın iltifatına nail olmuş ve kendisine istanbul’da şeref medresesi verilmiştir. bu şiirin bir kaç beyti şöyledir:

bad-ı aşkun alavand eyledi sabrum gemisin
ilevend oldı gönül tıflı senün derdinden

hublar forsa kaçup sana kenar olmaz ise
olma anlardan alarga bir iki gün katlan

ey gönül nice yatursın bu liman-ı tende
himmetün lengerin al mevsimidür aç yelken

bu mısralarda görülen forsa, kenar, levend, alavand, lenger, liman alarga ve yelken gibi kelimeler, şiirin diğer mısralarında göze çarpan denizcilik terimlerinden bir kaç tanesidir. metindeki levend kelimesinin ilevend telaffuzu, hem bir rumeli ağzı, hem de türkçe’nin l harfiyle başlayan yabancı kelimeler üzerindeki umumi tasarrufudur. bu deyimleri divan şiirinin klasik yapısını bozmadan ustalıkla kullanmasıyla agehi, on altıncı asır edebiyatına değişik bir hava getirmiş oldu. bu yüzden de kasideye çok sayıda nazire ve tahmis yazılmıştır.

agehi’nin, fetih-name-i kal’a-i sigetvar adlı eseri, kanuni sultan süleyman’ın zigetvar kalesini fethini anlatır. bir de menakıb-ı imam-ı gazali adlı bir eseri daha vardır. bir divanda toplanmamış olan şiirleri çeşitli mecmualarda bulunur.